Fćrsluflokkur: Stjórnmál og samfélag

Magnţrungin leiksýning í Wiesbaden um »Söngva Satans«

  
 
null   Samstađa ţjóđar
   
NATIONAL UNITY COALITION                                                           
   Baráttusamtök fyrir sjálfstćđu ríki á Íslandi og fullveldisréttindum almennings.
   Stöndum vörđ um Stjórnarskrá Lýđveldisins.

 

 

Magnţrungin leiksýning í Wiesbaden um »Söngva Satans«.

Fyrst birt í Morgunblađinu 22. ágúst 2016.



Loftur Altice Ţorsteinsson.

Metsölubókin »Söngvar Satans«, eftir Salman Rushdie, var gefin út 1988 og áriđ eftir kom hún út í Íslendskri ţýđingu Árna Óskarssonar og Sverris Hólmarssonar. Múslima-klerkar notuđu bókina sem átyllu til ađ demba »fatwa« á höfundinn og hvetja til morđa á öllum sem kćmu ađ útgáfu og sölu hennar. Sumum kom ţetta ofstćki á óvart, en ţeir sem ţekkja sögu Islams vita, ađ ţessi átrúnađar hefur í 1400 ár nćrst á miskunarlausum hryđjuverkum.

Jihad (morđćđi Múslima) er fordćmt af öllu siđuđu fólki og í 14 aldir hefur umheimurinn veriđ nokkuđ samtaka um baráttu gegn ţessari plágu. Nú bregđur svo viđ, ađ fjölmargir ráđamenn á Vesturlöndum misskilja ástandiđ hrapalega og varpa fram hinum fráleitustu afsökunum fyrir morđum Mujahida (ţeirra sem stunda Jihad). Ástćđan virđist vera einfeldningsleg ást á fjölmenningu auk lamandi ótta viđ ađ styggja Mújahidana.

»Söngvar Satans« komin á fjalir leikhúsanna.

Eins og öll bókmenntaverk býđur »Söngvar Satans« upp á margvíslega framsetningu og túlkun. Fyrir tilstilli leikhúsmannsins Uwe Eric Laufenberg hafa Ţjóđverjar tekiđ forustu viđ ađ fćra »Söngvar Satans« á leiksviđ. Fyrsta leiksýning í heiminum sem byggir á bókinni, fór fram 2008 í Hans-Otto-Theater í Potsdam, undir leikstjórn Uwe og í leikgerđ hans. Átta árum síđar endurtekur hann leikinn, en ađ ţessu sinni sem leikhússtjóri í Hessischen Staatstheaters Wiesbaden. Verkiđ var frumsýnt 19. maí 2016, undir leikstjórn Ihsan Othmann, sem er Kúrdi frá Írak.

Ţessar tvćr leikgerđir af »Söngvum Satans« eru mismunandi, sú fyrri samin af Uwe en sú síđari af Anna-Sophia Güther. Leikdómar um sýninguna í Wiesbaden leiđa í ljós, ađ ţarna er á ferđ magnţrungin leiksýning, sem brýnt erindi á viđ allt hugsandi fólk. Leikritiđ undirstrikar greinilega harmsögulegan fáránleika Múslima-trúarinnar. Hér er umsögn um sýninguna, sem birtist í Süddeutsche Zeitung:

»Hin rúmlega ţriggja klukkustunda leiksýning býđur áhorfendum upp á langt ferđalag um sögu trúarbragđa heimsins, sem bćđi er skemmtilegt og atburđaríkt, en fjallar ţó sérstaklega um grundvallar-atriđi lífsins, heimspekinnar og skáldskaparins. Leikstjórinn og átta manna leikhópur hans ná frábćrum árangri í túlkun hinnar 700 blađsíđna löngu skáldsögu, sem allir ţekkja af orđspori en líklega fáir hafa lesiđ til enda og jafnframt ađ skapa áhorfendum ógleymanlega kvöldstund. Í sýningunni koma fyrir gvuđir, »Allah-u Akbar«, englar, Djöfullinn og ţar ađ auki manneskjur sem eru einfaldlega allt of mannlegar. Fengist er viđ stórar spurningar um tilveruna – sem almennt er háđ innri mótsögnum lífsins – og ţar ađ auki ýmist ljúf eđa leiđ, allt eftir upplifun og tilfinningum hverrar manneskju, međ sínar efasemdir og veikleika.«

»Leikverkiđ »Die Satanischen Verse« ögrar vissulega áhorfendum, en er um leiđ hin bezta skemmtun. Hćgt er ađ sökkva sér djúpt í bođskap verksins, en einnig er einfaldlega hćgt ađ njóta stundarinnar og hrífast af leiknum. Sérstaklega á ţetta viđ ţegar leikurinn ólgar af lífsfjöri um leiđ og gert er lúmsk grin ađ ţeim öflum í Múslima-heiminum, sem vilja einmitt banna ţessa sýningu. Langvinn og kröftug fagnađarlćti í lok sýningarinnar sagđi allt um ţakklćti áhorfenda, fyrir hugrekki og einbeittan vilja ţeirra sem stóđu ađ henni og fjölluđu á leiksviđinu um eldfimt viđfangsefni á varhugaverđum tímum.«

Danir fá ekki ađ sjá »Söngva Satans« – hvađ međ Íslendinga ?

Á árinu 2015 hóf ţjóđleikhús Danmerkur (Det Kongelige Teater) undirbúning ađ sýningu »Söngva Satans«. Gert var ráđ fyrir ađ frumsýning yrđi 2018 og ţótti vel til falliđ ađ halda međ ţeim hćtti upp á 30 ára útgáfu-afmćli bókarinnar. Ađal hvatamađur sýningarinnar var leikstjórinn Hassan Preisler, sem er Múslimi frá Pakistan. Í vor bárust hins vegar ţćr fréttir, ađ ekkert yrđi af sýningunni og Hassan fullyrđir ađ ráđamenn séu óttaslegnir og ţori ekki ađ ögra Múslimum og fjölmenningunni. Ađ sögn Hassans er »Söngvar Satans« einstaklega vel til ţess falliđ ađ flytja á leiksviđi:

»Verkiđ er mjög tilfinningaríkt og áhrifamikiđ. Er hćgt ađ ímynda sér sterkara upphaf en flugrán sem endar međ ósköpum – flugvélin ferst yfir Ermasundi og allir farast nema tveir Indverskir leikarar, sem umbreytast í Gabríel erkiengil og Satan sjálfan. Ćtlunin er ađ tónlist skipi stóran sess í verkinu, međ söng og hljómhrifum. Fyrir Danskt leikhúslíf er mikilvćgt ađ verkiđ verđi tekiđ til sýningar og ţannig sköpuđ leiksýning sem varđar eitt af stóru málum heimsins og skilur sig frá sjálfhverfri međalmennsku. Viđ eigum ađ rćkta leikhúslíf sem sýnir djarfleika gagnvart umheiminum, sem viđ öll vitum ađ stendur í ljósum logum. Raunar ţurfum viđ ekki ađ leita ađ eldsvođa á hjara veraldar – heldur lítum til okkar eigin nágrennis.«

Hvar stendur Íslendskt leikhús, sem á sambćrilega möguleika og ţađ Danska ? Viljum viđ eiga leikhús sem ţorir ađ eiga samrćđu viđ landsmenn og umheiminn, međ ţví ađ fjalla um erfiđ og tilfinninga-ţrungin málefni ? Eđa vilja Íslendingar halda leikhúsinu til hlés og forđast vísvitandi flókna umrćđu um trúarbrögđ, ţjóđerni, fjölmenningu og stjórnmálalega rétthugsun ?

 


»Fatwa« á hendur Salman Rushdie – leiđari á fjögurra ára afmćli

  
 
null   Samstađa ţjóđar
   
NATIONAL UNITY COALITION                                                           
   Baráttusamtök fyrir sjálfstćđu ríki á Íslandi og fullveldisréttindum almennings.
   Stöndum vörđ um Stjórnarskrá Lýđveldisins.

 

 

»Fatwa« á hendur Salman Rushdie – leiđari á fjögurra ára afmćli.

Fyrst birt í Alţýđublađinu 04. marz 1993.



Ingólfur Margeirsson (líklega).

Nú eru rétt fjögur ár liđin frá ţví öfgamenn úr röđum íranska klerkaveldisins lýstu breska rithöfundinn Salman Rushdie réttdrćpan vegna skáldsögunnar Söngvar Satans. írönsku múllarnir bćttu um betur; ţeir lýstu ţví yfir ađ ţađ vćri skylda sérhvers múslims ađ myrđa Rushdie ef tök vćru á. Síđan hafa samtök og einstaklingar sem tengjast múslimum lagt fé honum til höfuđs, - og rithöfundurinn snjalli hefur veriđ á stöđugum flótta síđan, hvergi óhultur. Ofsóknirnar hafa raunar ekki beinst ađ honum einum; forlög sem gáfu bókina út sćttu líka ofsóknum og sprengjuhótunum, og víđa var ráđist á ţýđendur bókarinnar. Japanski ţýđandinn var ţannig myrtur, og sá ítalski sćrđur illilega.

Salman Rushdie er af indversku foreldri; fremstur međal jafningja í ţeirri vösku sveit breskra rithöfunda sem rekja uppruna sinn til hinna gömlu nýlenda heimsveldisins, en ţeir bera nú uppi bókmenntasköpun í landinu. Hann vakti fyrst verulega athygli međ bók sinni Miđnćturbörnin, sem fćrđi honum hin ţekktu Booker verđlaun í Bretlandi; í kjölfar hennar komu nokkrar bćkur, uns Söngvar Satans reyttu klerkaveldiđ í Íran til reiđi. Ofsóknir múslima á hendur Rushdie tćttu sundur feril hins efnilega höfundar, sem margir spáđu Nóbelsverđlaunum fyrr en seinna, - enda erfitt ađ skrifa meistaraverk á stöđugum flótta. Söngvar Satans komu út hjá Máli og Menningu fyrir jólin 1989 í snjallri ţýđingu Árna Óskarssonar og Sverris Hómarssonar.

Bókin er einstakt listaverk, ţar sem höfundurinn nýtti sér ţekkingu sína og uppeldi í hinni múslímsku veröld, og spann ţráđ, sem laut hinum hefđbundnu lögmálum skáldsögunnar. I henni er fjallađ frjálslega um Spámanninn, en hvergi fariđ út fyrir ţau mörk sem skáldsagan setur sjálfri sér. Hinn látni höfuđklerkur, Ajatolla Kómeini, taldi ađ sjálfum sér vegiđ í líkingamáli bókarinnar, en átylla hans fyrir dauđadóminum var meint guđlast Rushdie, ţegar hann lćtur ađra af ađalpersónum bókarinnar dreyma för Spámannsins á vit gjafmildra kvenna.

Ofsóknirnar gegn Rushdie voru líka notađar í hreinum pólitískum tilgangi í sumum löndum múslima. Stjórnvöld, ekki ađeins í Íran heldur líka löndum á borđ viđ Pakistan, gengu fram fyrir skjöldu og mögnuđu upp gerningaveđur á hendur honum til ađ beina sjónum óánćgđs almennings frá lélegum kjörum. Ţannig bjuggu ţau til ódýrt skotmark úr Salman Rushdie til ađ lćgja öldur heimafyrir; stóđu fyrir miklum mótmćlum, og veittu ólgu fólksins í farveg, sem ţeim var hagfelldur. Ríkisstjórnir Vesturlanda stóđu hins vegar álengdar hjá, settu lengi vel kíkinn fyrir blinda augađ, - og viđskiptahagsmuni sína gagnvart löndum múslima ofar virđingunni fyrir tjáningarfrelsinu.

Skáldverk er skáldverk, - og ekkert annađ. Sök Rushdie var sú ein, ađ voga sér ađ nýta ţau mannréttindi, sem í dag liggja til grundvallar vestrćnu Iýđrćđi: tjáningarfrelsiđ. Fyrir ţađ er hann hundeltur, og fram á síđustu mánuđi hefur hann hlotiđ skammarlega lítinn stuđning ţeirra ríkisstjórna Vesturlanda, sem í orđi kveđnu líta á frelsi einstaklingsins til ađ tjá sig innan ramma samţykktra laga, sem helgan rétt.

Bresk stjómvöld ćttu sérstaklega ađ skammast sín. Í landi, sem státar af traustasta lýđrćđiskerfi heimsins, hefur Rushdie einungis notiđ ţeirrar lágmarksverndar, sem ofsóttum manni ber. Hann fćr ađ vísu lögregluvernd og yfirvöld ađstođa hann viđ ađ fara huldu höfđi. Ađ öđru leyti hafa bresk stjórnvöld litiđ á hann sem ţorn í eigin holdi.

Rithöfundar um allan heim hafa veriđ duglegir viđ ađ halda máli Rushdies á lofti; í síđasta tímariti Máls og Menningar birtist ţannig ţýdd grein eftir skáldiđ Milan Kundera. Ţar gagnrýnir Kundera bresku stjórnina harđlega fyrir ađgerđaleysi, og kveđur hana í raun hafa gengist inn á forsendur írönsku heittrúarklerkanna, í stađinn fyrir ađ verja rétt Rushdies - og ţar međ allra rithöfunda - til ađ tjá sig innan hefđar skáldsögunnar. Ásakanir klerkaveldisins hafi í raun hlotiđ hljómgrunn stjórnarinnar, menn greindi einungis á um stig refsingarinnar. Kundera vísar til ummćla ţáverandi forsćtisráđherra Breta, Margrétar Thatcher, sem lýsti yfir ađ henni fyndist bók Rushdie „verulega hneykslanleg" og minnir á ótrúlegan undirlćgjuhátt utanríkisráđherra hennar, Geoffrey Howe. En Howe lét hafa eftir sér:

Ríkisstjórninni og hinni bresku ţjóđ finnst ţetta vond bók. Hún er ákaflega gagnrýnin og dónaleg í okkar garđ. Hún líkir Stóra Bretlandi viđ Ţýskaland Hitlers. Okkur finnst ţetta jafn slćmt og múslimum, sem sárnar ađ ráđist sé gegn trú ţeirra."

Ţessi ummćli breska utanríkisráđherrans eru rugl, ekkert í bókinni réttlćtir ţau. Ţví miđur gáfu ţau klerkaveldi múslimanna nánast grćnt Ijós á ađ halda áfram tilraunum sínum til ađ koma rithöfundinum fyrir kattarnef.

Nú hafa bresk stjómvöld ađ vísu lítillega tekiđ viđ sér, en alltof seint. Ţau hafa vísađ máli hans til mannréttindanefndar Sameinuđu Ţjóđanna; Norđurlandaráđ hefur samţykkt ályktun honum til stuđnings, Kanadamenn og Ţjóđverjar stöđvađ lánafyrirgreiđslu til írana, og á ţýska ţinginu var samţykkt ályktun allra flokka sem lýsti ábyrgđ á hendur írönum, ef eitthvađ kćmi fyrir Rushdie.

Mál Salman Rushdie kemur öllum viđ. Ţađ snýst ekki um einn mann, heldur um rétt listamanna til sköpunar, - um tjáningarfrelsi. Íslendsk stjórnvöld ćttu ađ láta máliđ til sín taka, og ţađ vćri viđ hćfi ađ utanríkisráđherra bókaţjóđarinnar byđi Salman Rushdie í heimsókn til Íslands, til ađ sýna öllum heiminum hvar afstađa okkar liggur.

 


Páfinn ţorir - stórmerk rćđa í Regensburg

  
 
null   Samstađa ţjóđar
   
NATIONAL UNITY COALITION                                                           
   Baráttusamtök fyrir sjálfstćđu ríki á Íslandi og fullveldisréttindum almennings.
   Stöndum vörđ um Stjórnarskrá Lýđveldisins.

 

 

Páfinn ţorir - stórmerk rćđa í Regensburg.

Fyrst birt í Morgunblađinu 01. október 2006.



Loftur Altice Ţorsteinsson.

KATÓLIKKAR hafa fengiđ á páfastól mann sem ţorir ađ segja sannleikann og ţađ jafnvel um Múslima. Hinn 12. september síđastliđinn hélt páfinn Benedikt XVI (Joseph Alois Ratzinger) rćđu viđ háskólann í Regensburg. Í rćđunni heldur páfinn ţví fram ađ trúin á Kristinn Gvuđ byggist á rökrćnum grunni. Ţetta viđhorf hlýtur ađ koma ýmsum á óvart, en rök páfans eru sannfćrandi og rćđan öll hin vandađasta.

Í máli sínu kemur páfinn víđa viđ og međal annars hefur eftir orđ Býsanska keisarans Manuels II Palaiologus, sem talin eru vera frá árinu 1391. Ummćli Manuels um Múhameđstrú voru jafn sönn á fjórtándu öld og ţau eru enn ţann dag í dag. Hins vegar er Múslimum annađ betur gefiđ en ađ sýna umburđarlyndi og ţví ekki viđ öđru ađ búast en ţeir bregđist illa viđ og noti tćkifćriđ til ađ drepa fáein börn og gamalmenni, til dýrđar Allah.

Sérstađa Kristni er fólgin í sambúđ trúar og rökhyggju.

Ţegar rćđa páfans er lesin kemur í ljós ađ hún fjallar ađ mjög litlu leyti um Múslima. Meginefni rćđunnar er sambúđ og sameining trúar og rökhyggju (reason, vernunft) í Kristinni trú. Páfinn rekur ţetta samband frá upphafi og fćrir sterk rök fyrir ţeirri skođun ađ sérstađa Kristinnar trúar sé einmitt fólgin í ţessu sambandi. Ţađ sem felst í ţessu sambandi trúar og rökhyggju er ađ sambandiđ "orsök - afleiđing" er gilt fyrir Gvuđi, sem tryggir samstarf Kristni og vísinda. Til samanburđar er Allah duttlungafullur, órökvís og oft illgjarn. Vísan páfans til ummćla keisarans Manuels II (1350-1425) er skemmtileg. Manuel II segir:

»Blóđsúthellingar eru ekki ţóknanlegar Gvuđi og órökvís hegđun stingur í stúf viđ eđli Gvuđs. Gvuđstrú er afkvćmi sálarinnar, en ekki líkamlegt afkvćmi. Ţeir sem vilja stunda trúbođ verđa ađ vera vel máli farnir og fćra góđ rök fyrir skođunum sínum. Ofbeldi og hótanir eiga ekki erindi í ţessu sambandi...til ađ sannfćra manneskju sem lýtur rökhugsun er ekki vćnlegt ađ beita harđneskju, vopnavaldi, né heldur morđhótunum..

Páfinn vitnar einnig til umsagnar frćđimannsins Theodore Khoury, sem ritstýrđi útgáfu um skrif Manuels II:

»Fyrir keisaranum í Miklagarđi, sem mótađur var af Grikkneskri heimspeki, eru ţetta augljós sannindi. Samkvćmt Múslimskum frćđum er Allah hins vegar fullkomlega órökrćnn (transcendent). Vilji hans er ekki háđur neinum takmörkunum, sem okkur er kunnugt um, ekki einu sinni vitrćnum.«

Í ţessu samhengi er bent á, ađ einn ţekktasti kennimađur Múhameđstrúar, Ibn Hazm (994-1064), gekk svo langt ađ lýsa yfir:

»Allah er ekki einu sinni bundinn af eigin orđum og hann hefur engar skuldbindingar um ađ opinbera okkur sannleikann. Ef ţađ vćri Allahs vilji yrđum viđ jafnvel ađ ástunda villutrú.«

Páfinn fylgir ţessu eftir:

»Skilningur okkar á Gvuđi og ţar af leiđandi hvernig viđ iđkum trú okkar veldur ţví ađ viđ stöndum frammi fyrir erfiđu vali, sem er sérstaklega ögrandi á okkar tímum. Er sú sannfćring eingöngu Grikknesk hugmynd, ađ órökrétt hegđun brjóti í bága viđ eđli Gvuđs, eđa er um ađ rćđa eilífan og ófrávíkjanlegan sannleika? Ég tel, ađ hér getum viđ fundiđ djúpstćtt samrćmi á milli Grikkneskrar heimspeki og skilnings Biblíunnar á Gvuđstrú. Guđspjallamađurinn Jóhannes umorđađi fyrsta vers fyrstu Mósebókar, ţegar hann byrjađi inngang Gvuđspjalls síns međ orđunum: Í upphafi var "logos". Ţetta er einmitt orđiđ sem keisarinn notađi: Gvuđ framkvćmir "međ logos".

Í upphafi var Orđiđ, og Orđiđ var hjá Guđi, og Orđiđ var Guđ.

Logos merkir samtímis "röksemd" og "orđ" - röksemd sem er skapandi og fćr um ađ deila međ sér, en jafnframt sem röksemd (reason, vernunft). Jóhannes felldi ţannig endanlegan úrskurđ um hugtakiđ Gvuđ, í skilningi Biblíunnar. Í ţessu orđi (logos) ná allir ţćttir Biblíutrúarinnar saman og mynda samrćmi, ţótt ţeir séu oft erfiđir viđfangs og samanflćktir. Gvuđspjallamađurinn segir: Í upphafi var "logos" og "logos" er Gvuđ.

Síđar í rćđu sinni fjallar páfi um tilraunir til ađ afmá rökhyggjuna úr Kristinni trú og fćra hana til ţess horfs sem ţekkt er í trú Múslima. John Duns Scotus (1265-1308) er talinn fulltrúi viđhorfa af ţessu tagi og hann mun hafa komiđ fram međ hugtakiđ "voluntas ordinata", sem felur í sér alrćđi duttlungafulls Gvuđs, sem vćri fullkomlega órökvís. Ţannig gćti hann hafa sett ţyngdarlögmáliđ í gćr og afnumiđ ţađ á morgun. Viđ sjáum hvađ yrđi um vísindin, ef raunveruleikinn vćri svona.

Hćgt er ađ taka undir orđ páfans fram ađ ţessu, en ţegar hann fer ađ fjalla um Siđbótina virđist vanta skilning á orsökum hennar. Hann virđist telja ađ ţar hafi Gvuđfrćđingar ráđiđ ferđ, en ég er annarrar skođunar. Ţađ er rétt ađ Mótmćlendur vilja leita trúarinnar milliliđalaust í Biblíunni og hafna ofvaldi prestanna í Gvuđlegum efnum. Hins vegar má ekki gleymast, ađ orsaka Siđbótarinnar var fremur ađ leita í veraldlegum umsvifum Katólsku kirkjunnar en Gvuđfrćđilegum ágreiningi. Katólska kirkjan hafđi gróflega misnotađ ađstöđu sína og barđist villimannlega gegn Siđbótarkröfum. Ađ ţví er ég best veit byggist Lútherstrú ekki síđur en Katólsk á rökvísum Gvuđi, sem stendur viđ ţau lögmál sem Hann hefur búiđ náttúrunni.

 


Lýđrćđiđ sćtir árásum - frá ţeim sem haldnir eru mestri »lýđrćđisást«

  
 
null   Samstađa ţjóđar
   
NATIONAL UNITY COALITION                                                           
   Baráttusamtök fyrir sjálfstćđu ríki á Íslandi og fullveldisréttindum almennings.
   Stöndum vörđ um Stjórnarskrá Lýđveldisins.

 

 

Lýđrćđiđ sćtir árásum - frá ţeim sem haldnir eru mestri »lýđrćđisást«.

Fyrst birt í Morgunblađinu 09. júlí 2016.



Loftur Altice Ţorsteinsson.

Ţeir sem hafa ánetjast Samfylkingunni trúa ţví, ađ fyrrverandi formenn flokksins Jóhanna Sigurđardóttir og Árni Páll Árnason, séu riddarar lýđrćđisins. Ţetta eru öfugmćli, eins og hér verđur sannađ. Ţessir formenn hafa alla tíđ siglt undir fölsku flaggi og sama gildir um Samfylkinguna í heild.

Dćmi um »lýđrćđisást« Samfylkingar er fundurinn í Efstaleiti ţar sem samţykkt var, ađ hrekja forsćtisráđherra frá völdum. Annađ dćmi er samkoma Samfylkingar á Austurvelli, ţar sem ákveđiđ var ađ rjúfa Alţingi og bođa til kosninga, heilu ári fyrr en Stjórnarskráin gerir ráđ fyrir.

Af tómri »lýđrćđisást« krafđist Samfylking ţess ađ kosiđ yrđi um innlimun Íslands í Evrópusambandiđ, ţótt hvorki ţjóđ né Alţingi hafi áhuga á ESB-ađild. Enginn vitiborinn mađur í Evrópu hefur áhuga, ađ lúta ólýđrćđislega og yfirţjóđlega Brussel-valdinu. Af einhverri ástćđu hefur Samfylking ekki krafist ţjóđaratkvćđis um ađild Íslands ađ Evrópska efnahagssvćđinu og Schengen. Skortir ţó lýđrćđislegt umbođ til ađildar landsins ađ ţeim samtökum.

Icesave-stjórnin og »lýđrćđisást« Samfylkingar.

Sumum ţótti vera merki um sigurgöngu lýđrćđisins, ađ 2009 skipađi forsetinn landinu ríkisstjórn, sem jafnan er nefnd Icesave-stjórnin. Ţessi ríkisstjórn braut allar siđareglur sem ţekkst hafa. Heimssögulegar Icesave-kosningar fóru fram, fyrst 06.03.2010 og síđan 09.04.2011. Í rćđu á Alţingi 01.03.2010 sagđi forsćtisráđherrann Jóhanna Sigurđardóttir um komandi ţjóđaratkvćđi:

»Mađur veltir fyrir sér: Er ţetta ekki hálfgerđur hráskinnsleikur? Er ţessi ţjóđaratkvćđagreiđsla ekki marklaus ţegar fyrir liggur annađ tilbođ á borđinu sem viđ gćtum fengiđ? Mađur veltir líka fyrir sér, ađ ef svo fćri ađ samningar tćkjust í ţessari viku og eru bćđi stjórn og stjórnarandstađa ađ vinna í ţví, er ţá ástćđa til ađ halda ţessari ţjóđaratkvćđagreiđslu til streitu ef ţađ liggur allt annar og betri samningur á borđinu?«

Eru Íslendingar ekki lánsamir, ađ eiga svona »stjórnvitringa«, sem eru fullir réttlćtiskenndar og sannir lýđrćđissinnar? Í Alţingiskosningunum 2013 sýndi ţjóđin Samfylkingunni »ţakklćti« sitt, en skömmu fyrir kosningarnar varđ Árni Páll Árnason formađur hins mikla lýđrćđisflokks. Ađ sjálfsögđu er Árni Páll kyndilberi lýđrćđisins, eins og fyrirrennari hans.

Minnihluta-lýđrćđi er hugđarefni Samfylkingar.

Margir hafa taliđ, ađ ekki fari saman orđ og gerđir hjá Samfylkingu. Mikiđ sé talađ um lýđrćđi og kosningar, en ţegar flokkurinn er í ađstöđu til ađ virkja lýđrćđiđ, ţá skorist Samfylkingin undan merkjum. Ţetta er sannleikanum samkvćmt, en spurningin er hvers vegna? Í fćrslu á Facebook 25.06.2016 leiđir Árni Páll Árnason okkur í allan sannleikann. Hann miđlar grein eftir Kenneth Rogoff, um útgöngu Bretlands úr Evrópusambandinu, en Rogoff er auđmjúkur ţjónn alţjóđa fjármagnsins. Greinina segir Árni vera sannkallađ meistarastykki og birtir eigin hugleiđingar sem bergmál af Rogoff:

»Lýđrćđi snýst ekki um ađ ná einu sinni meira en helmingi kjósenda, á óljósum forsendum. Ţvert á móti er lýđrćđiskerfi okkar og friđur og velsćld Vesturlanda byggđ á skuldbindingu um sameiginleg örlög og ađ lönd deili byrđum međ ţeim hćtti ađ sum leggja stundum miklu mun meira af mörkum en önnur.«

Ţarna kemur skýrt fram hverja sýn Árni hefur á lýđrćđi. Flestir telja ađ lýđrćđi snúist um samfélagssáttmála, sem felur í sér ađ meirihluti manna fái ráđiđ ákvörđunum. Ţetta fyrirkomulag gerir ráđ fyrir ađ sérhver mađur hafi eitt atkvćđi. Til ađ gagnrýna ţetta fyrirkomulag, hafa Rogoff og skođanabrćđur hans fundiđ upp hugtökin »meirihluta-lýđrćđi« og »minnihluta-lýđrćđi«. Ég biđ menn ađ halda ró sinni, ţetta er hliđstćtt ţví sem frćđimenn (ekki vísindamenn) á flestum sviđum dunda sér viđ.

Minnihluta-lýđrćđi er ekkert lýđrćđi.

Hugtakiđ »minnihluta-lýđrćđi« er bara svívirđileg brella, en vopnađur henni kemst Árni og Samfylking ađ ţeirra niđurstöđu, ađ ţeim beri réttur til ađ ráđa öllum ákvörđunum samfélagsins. Međ ţessu hugarfari er Evrópusambandinu einnig stjórnađ og ţess vegna er hiđ ólýđrćđislega og yfirţjóđlega Brussel-vald brjálađ úr vonsku, vegna brotthvarfs Bretlands. Til frekari útskýringar á hugmyndum sínum um lýđrćđi, segir Árni:

»Ţjóđaratkvćđagreiđslur geta veriđ nauđsynlegar stundum, en ţćr brjóta niđur ţetta net lýđrćđisins sem viđ höfum byggt upp í Vestur Evrópu, ţar sem fjölbreyttir hagsmunir vegast á og fólk rćđir sig ađ niđurstöđu. Ţćr kljúfa ríki og ţjóđir og brjóta niđur samfélagslega samheldni. Auka átök og flokka okkur í okkur og hina. Gerđu ţađ hjá okkur í Icesave, gerđu ţađ í Skotlandi.«

Eftir ţessa mikilvćgu afhjúpun hjá Árna, er deginum ljósara ađ ţegar Samfylking rćđir um lýđrćđi, ţá er átt viđ »minnihluta-lýđrćđi« sem er auđvitađ ekkert lýđrćđi, heldur gamaldags höfđingarćđi. Ađdáun á »minnihluta-lýđrćđi« fer gjarnan saman međ hatri á Lýđveldinu okkar og pólitískri rétthugsun. Núna krefst pólitísk rétthugsun Samfylkingar, ađ upp verđi tekinn Kristniréttur Árna Ţorlákssonar frá 1275, sem innihélt kirkjugriđ.

 


Ofbeldisfól glugga í trúarrit

  
 
null   Samstađa ţjóđar
   
NATIONAL UNITY COALITION                                                           
   Baráttusamtök fyrir sjálfstćđu ríki á Íslandi og fullveldisréttindum almennings.
   Stöndum vörđ um Stjórnarskrá Lýđveldisins.

 

 

Ofbeldisfól glugga í trúarrit.

Fyrst birt í Morgunblađinu 10. janúar 2016.



Kristján Jónsson.

Liđsmenn Ríkis íslams, IS, eru alrćmdir fyrir hrottaskap. Í könnun Pew-stofnunarinnar frá nóvember sl. kemur fram ađ ţorri fólks í arabalöndum er mjög andvígur samtökunum en allt ađ 20% múslíma í Pakistan og Nígeríu styđja ţau.

Fjöldi vestrćnna frammámanna hefur fullyrt ađ IS tengist ekkert íslam. En ímamar og leiđtogar múslímaríkja segja ţó aldrei ađ IS-menn séu guđleysingjar, segja engan hafa vald til ţess ađ kveđa ţann dóm yfir múslímum.

Er heimur íslams ţjakađur af ofbeldi vegna ţess ađ trúarbrögđin sjálf ýti undir slíka hegđun? Eđa eru ţađ sérstakar, sögulegar kringumstćđur, t.d. kúgun vestrćnna stórvelda á sumum ţjóđum íslams, sem hafa valdiđ ofbeldi, stöđnun, ţröngsýni og miđaldahugsunarhćtti sem engin leiđ er ađ laga ađ vestrćnum samfélögum?

Nóg er um heift og viđbjóđslegar morđhótanir í trúarritunum, ađ ekki sé minnst á stefnuskrá Hamas og annarra hryđjuverkasamtaka. Og Freedom House-stofnunin bandaríska hefur lýst ţví í skýrslu hvernig bođađ er hatur á öllum öđrum en múslímum í opinberum trúfrćđsluritum fyrir börn í Sádi-Arabíu en ţar eru ofsatrúarmenn Wahhabi-múslíma viđ völd.

„Múslímum er skipađ ađ „hata“ kristna, gyđinga, „fjölgyđistrúarmenn“ og ađra „guđleysingja“, ţar á međal múslíma sem ekki eru wahhabítar ţó ađ, svo furđulega sem ţađ hljómar, ţeim sé sagt ađ sýna ţeim „ekki óréttlćti“, segir í skýrslunni.

Víđa í Kóraninum og svonefndum hadítum (mörg ţúsund frásögnum af Múhameđ spámanni og lífi hans) er fariđ hörđum orđum um ţá sem svíkja trúna, ađ ekki sé minnst á villutrúarmenn. Ţeir eigi ekkert gott skiliđ.

En í Kóraninum er einnig lögđ ţung áhersla á mildi Allah og miskunnsemi [gagnvart Múslimum], hvatt til friđar. Kóraninn er ţví, eins og Biblían og fleiri trúarrit, fullur af mótsögnum. Stóri vandinn er ađ verulegur hluti ţeirra 1600 milljóna manna um allan heim sem ađhyllast íslam hampar fyrst og fremst herskáu ummćlunum, hatri og hroka. Milljónir ţeirra vilja stríđ og hermdarverk.

Baráttukona í hćttu.

Ayan Hirsi Ali er sómölsk ađ uppruna og alin upp í íslamstrú en hefur kastađ trúnni. Fjöldi múslíma álítur ađ ţađ sé dauđasök. Hún býr nú í Bandaríkjunum og nýtur stöđugt verndar öryggisvarđa vegna ţess ađ ofstćkismenn hóta ađ myrđa hana vegna harđrar gagnrýni hennar á íslam og kvennakúgun međal múslíma.

Menn eigi ađ taka ţađ alvarlega, segir Hirsi Ali, ţegar hryđjuverkamenn vitna orđrétt í Kóraninn. Ekki má líta svo á ađ ţeir séu bara ađ nota ţessar trúarlegu tilvitnanir sem eins konar reykjarslćđu til ađ fela raunverulegu ástćđurnar fyrir hatri sínu. Fátćkt og eymd í heimi múslíma séu auđvitađ heppilegur jarđvegur fyrir ofstćki en hryđjuverkamennirnir séu sjaldnast ađ berjast gegn félagslegu eđa efnahagslegu óréttlćti. Ţeir vilji bara framfylgja bođum spámannsins frá sjöundu öld, ná heimsyfirráđum.

Oft er talađ um pólitískt íslam [Sunni-Islam] og ţađ réttilega, trú og stjórnmál fléttast mjög saman í frćđunum. Trúin á ađ ráđa, ekki fólkiđ. Og ofstćki íslamista sem gera sjálfsmorđsárásir minnir helst á ćđi margra veraldlegra trúmanna, kommúnista og nasista um miđja síđustu öld.

Samkennd međ trúsystkinum.

Ţegar forseti Írans, klerkurinn Hassan Rouhani, gagnrýndi nýlega framferđi Ríkis íslams, IS, sagđi hann ađ múslímar vćru vanir ţví ađ ađrir trúarhópar sýndu ţeim grimmd en ekki ađ ţađ vćru „ađrir múslímar“ sem stćđu fyrir ţannig ađgerđum. Athyglisvert er ađ hann, sjálfur klerkurinn, hikađi ekki viđ ađ bendla IS viđ íslam! Og talsmenn hinnar frćgu Al-Azhar mosku og samnefnds háskóla í Kaíró treysta sér ekki til ađ útskúfa IS-mönnum, segjast ekki hafa vald til ţess. Ţeir láta nćgja ađ fordćma grimmd IS-böđlanna.

Trúin er ţví ekki saklaus. Breski sagnfrćđingurinn Robert Skidelsky og fleiri frćđimenn hafa bent á ađ flestir vesturlandamenn séu sjálfir orđnir mjög veraldlega ţenkjandi. Ţeir skilji ţví alls ekki hvađ trúin sé öflugur ţáttur í hugarheimi mikils meirihluta múslíma, einnig ţeirra sem ekki séu endilega mjög trúrćknir. Ţeir síđarnefndu haldi fast í hefđir hennar og finni flestir til mikillar samkenndar međ öđrum múslímum, hvar sem er í heiminum.

Áđurnefnd Hirsi Ali segir ađ eina leiđin út úr ţessum sögulegu ógöngum sé ađ íslam ţróist, Verđi mildari og breytist eins og kristindómurinn gerđi síđustu aldirnar. Vestrćnar ţjóđir verđi ađ skilja ađ rćtur ofbeldisins séu í sjálfri trúnni. Íslam verđi ađ segja skiliđ viđ miđaldir.

Hófsamir múslímar verđi ađ rísa upp, menn verđi ađ einbeita sér ađ ţví í trúnni sem ekki sé ósamrýmanlegt annarri menningu og nútímanum og ali á tortryggni. Ţeir geti beđiđ fimm sinnum á dag, gefiđ fátćkum ölmusur, fariđ í pílagrímsferđir til Mekka. En ţeir verđi ađ hćtta ađ hóta öđrum og drepa ţá. Hćtta ađ krefjast ţess ađ öll veröldin hlýđi bođum íslams.

Stjórnvöld í London hafa reynt ađ fá leiđtoga múslímasafnađa til ađ taka ţátt í ţví ađ reyna ađ hemja útbreiđslu trúaröfga međal breskra múslíma. Ţótt netiđ sé orđiđ áhrifamesta verkfćriđ til slíkra hluta geta herskáir ímamar líka notađ madrassakerfiđ, skóla fyrir múslímabörn, til ađ innrćta ţeim ofstćki. Stjórnvöld vilja ţví hafa eftirlit međ skólunum sem gjarnan tengjast moskum, einkum óskráđum. En samtök um 400 moska segja nei. Eftirlit vćri skerđing á trúfrelsi, segja ţau.

 


Ţorsteinn Pálsson vanvirđir Lýđveldiđ

  
 
null   Samstađa ţjóđar
   
NATIONAL UNITY COALITION                                                           
   Baráttusamtök fyrir sjálfstćđu ríki á Íslandi og fullveldisréttindum almennings.
   Stöndum vörđ um Stjórnarskrá Lýđveldisins.

 

 

Ţorsteinn Pálsson vanvirđir Lýđveldiđ.

Fyrst birt í Morgunblađinu 21. marz 2011.



Loftur Altice Ţorsteinsson.

Íslendingar eiga ekki bara í efnahagsstyrjöld viđ nýlenduveldin, heldur sćkir ađ okkur hersveit Evrópusinna. Flest ađhyllist ţetta fólk framandi hugmyndafrćđi kommúnismans. Undantekning er líklega Ţorsteinn Pálsson sem hampar einhvers konar frjálshyggju á tyllidögum. Hvađ sem líđur hugmyndafrćđi Ţorsteins, ţá vanvirđir hann lýđveldi Íslands í Fréttablađinu 26. febrúar 2011.

Ţorsteinn sćkir ađ ţví stjórnarformi sem landsmenn völdu í ţjóđaratkvćđi áriđ 1944. Ţetta stjórnarform nefnist lýđveldi, sem felur í sér ađ fullveldi í landinu er hjá lýđnum. Í stađinn er Ţorsteinn ađ berjast fyrir stjórnarformi sem hann nefnir ţingrćđi. Ţingrćđi er ekki skilgreint í stjórnarskránni og raunar ekki nefnt ţar á nafn.

Ísland er lýđveldi međ ţingbundinni stjórn.

Í fyrstu grein Stjórnarskrárinnar segir: »Ísland er lýđveldi međ ţingbundinni stjórn.« Ţessi setning merkir ađ lýđurinn fer međ fullveldisréttinn í landinu og ađ ríkisstjórnin er bundin ákvörđunum Alţingis. Skipun ríkisstjórna er alls ekki í höndum Alţingis, heldur er skipun og lausn ráđherra í höndum forseta Lýđveldisins. Hvernig Ţorsteinn Pálsson getur misskiliđ ţessar stađreyndir er eitt af leyndarmálum alheimsins. Í ritgerđ sinni segir Ţorsteinn:

»Ţađ er rangfćrsla ađ forseti leiki samkvćmt stjórnarskrá einhvers konar hlutlausan ármann ţjóđarviljans er vísi málum eftir atvikum til afgreiđslu hjá löggjafarvaldi Alţingis eđa löggjafarvaldi fólksins. Ţađ er líka rangfćrsla ađ beint lýđrćđi sé fullkomnara en fulltrúalýđrćđi.«

Af 81 grein núgildandi stjórnarskrár fjalla 30 fyrstu greinarnar um verkefni forsetans. Ćtlar Ţorsteinn Pálson ađ afskrifa stjórnarfarslega stöđu forsetans međ háđsyrđum? Enginn vafi leikur á ađ forsetinn er umbođsmađur almennings og hann hefur ţađ viđfangsefni ađ gćta hagsmuna landsmanna gagnvart óţjóđhollum stjórnmálaöflum.

Allir ćttu ađ geta lesiđ 26. grein stjórnarskrárinnar og séđ ađ forsetinn getur sent lög í ţjóđaratkvćđi, en hefur ekki neitunarvald. Viđ vitum ađ viđ ákvarđanir sínar hefur Ólafur Ragnar eingöngu vísađ til vilja ţjóđarinnar. Enda vćri tilgangslaust ađ senda lög í ţjóđaratkvćđi sem ekki vćru líkur til ađ yrđu felld.

Er einveldi fullkomnara en lýđveldi ?

Til ađ koma höggi á Lýđveldiđ leiđist Ţorsteinn út í samanburđarfrćđi og fullyrđir ađ beint lýđrćđi sé ekki fullkomnara en fulltrúalýđrćđi. Ţađ er undarlegt ađ gefa í skyn ađ eitt stjórnarform geti veriđ »fullkomnara« en annađ. Öllum einrćđisherrum finnst örugglega, ađ eina fullkomna stjórnarfariđ sé einveldi. Hins vegar er lýđveldi á Íslandi og viđ skulum ţakka stofnendum lýđveldisins fyrir ţađ. Annars vćri ţjóđin núna međ 1.000 milljarđa Icesave-klyfjar á bakinu og eru ţó nćg mistök ríkisstjórnar. En ađ orđum Ţorsteins:

»Ţađ sem forseti gerir er ađ hafna tillögu frá ráđherra um stađfestingu á lögum. Ađ formi og efni felst í ţví pólitísk andstađa viđ lögin og vantraust á dómgreind ráđherrans og ţess meirihluta sem ađ baki honum stendur. Međ ţví ađ forsetanum var ekki fengiđ stöđvunarvald er ţjóđaratkvćđagreiđslan sjálfvirk afleiđing af synjuninni. Hún er sett í stjórnarskrá til ađ leysa ágreining forseta og Alţingis.«

Öll ţessi málsgrein er viđsnúningur á stađreyndum. Forsetinn hafnađi ekki »tillögu ráđherra«, heldur hafnađi hann lagafrumvarpi stađfestingar sem varđ samt samtímis ađ lögum. Í ţeim gerningi fólst engin »pólitísk andstađa viđ lögin«, heldur vitund um andstöđu fullveldishafans – landsmanna. Álíka gáfuleg er fullyrđing Ţorsteins, ađ ţjóđaratkvćđi sé í Stjórnarskránni til ađ leysa ágreining forseta og Alţingis. Forsetinn hefur ekki gert neinn ágreining viđ Alţingi, hvorki um Icesave né önnur mál.

Nćmur skilningur fyrir hagsmunum ESB.

Annars er Ţorsteini ekki alls varnađ ţví ađ hann fjallar af nćmum skilningi um ţau skilyrđi sem Bretar og Hollendingar settu fyrir gerđ Icesave-III. Međ hönd á hjarta, telur Ţorsteinn ţađ sýna mikla ábyrgđ hjá sumum ţingmönnum Sjálfstćđisflokks ađ samţykkja Icesave-samningana sem byggjast ekki bara á forsendulausum kröfum heldur eru einnig brot á Stjórnarskránni. Ţorsteinn segir:

»Í ţessu tilviki verđur líka ađ hafa hugfast ađ Bretar og Hollendingar settu ţađ sem skilyrđi fyrir ţriđju samningatilrauninni ađ fleiri kćmu ađ málinu en ríkisstjórnin. Stjórnarflokkarnir beygđu sig fyrir ţeirri kröfu. Forysta Sjálfstćđisflokksins sýndi ađ sama skapi mikla ábyrgđ međ ţví ađ taka ţátt í ţeirri tilraun utan ríkisstjórnar og á endanum ađ standa ađ nýjum samningi.«

Viđ skulum ekki gleyma ţví ađ Ţorsteinn er í samninganefnd ríkisstjórnarinnar sem hefur ţađ verkefni ađ innlima Ísland í Evrópusambandiđ. Hans sýn á Icesave-máliđ kemur ţví ekki á óvart. Ţví hefur raunar veriđ fleygt ađ samninganefndin hafi veriđ hinn eiginlegi gerandi ađ Icesave III-samningunum. Ef ţađ er rétt verđur bćgslagangur Ţorsteins skiljanlegur ţví ađ enginn dregur hollustu hans viđ Evrópusambandiđ í efa.

 


Forsetinn á ekki ađ vera sameiningartákn.

  
 
null   Samstađa ţjóđar
   
NATIONAL UNITY COALITION                                                           
   Baráttusamtök fyrir sjálfstćđu ríki á Íslandi og fullveldisréttindum almennings.
   Stöndum vörđ um Stjórnarskrá Lýđveldisins.

 

 

Forsetinn á ekki ađ vera sameiningartákn.

Fyrst birt í Kjarnanum 20. júní 2016.



Ólafur Páll Jónsson.

I. Stundum er sagt ađ forsetinn eigi ađ vera sameiningartákn. Ţetta finnst mér vitleysa. Og ţví oftar sem ég heyri ţetta og ţví meira sem ég hugsa um ţetta, ţví fráleitara finnst mér ţetta. Ţegar ég hugsa um ađra hluti sem líka eiga ađ vera sameiningartákn – til ađ mynda fánann eđa fótboltalandsliđ – ţá sannfćrist ég enn frekar um ađ forsetinn eigi ekki ađ vera sameiningartákn. Ţađ er helst ađ fáninn geti talist slíkt tákn, ţví af ţessu er hann einn um ađ vera tákn. Forseti og landsliđ eru ekki tákn.

Fánar eru tákn, en ekki endilega sameiningartákn. Fáni Sameinuđu ţjóđanna er kannski sameiningartákn vegna ţess ađ sá félagsskapur var beinlínis stofnađur međ hugsjón samstarfs og einingar ađ leiđarljósi og til höfuđs sundrung og óvinafagnađi. Kannski er Íslendski fáninn líka sameiningartákn – viđ veifum honum ţegar viđ gleđjumst saman á 17. júní, sumardaginn fyrsta og ţegar viđ mćtum til ađ horfa á landsliđin okkar. Ţađ sama verđur ekki sagt um Bandaríska fánann. Vissulega eru Bandaríkjamenn duglegir ađ flagga ţegar ţeir koma saman en í hugum margra Bandaríkjamanna er fáninn frekar tákn um margra alda kúgun og yfirgang.

II. En aftur ađ forsetanum. Forseti er handhafi valds og sem slíkur er hann »gerandi« en ekki tákn. Og ţar af leiđandi ekki sameiningartákn. Ţađ er mikill munur á ţví ađ vera gerandi eđa tákn. Tákn er máttvana gagnvart ţeim sem ţađ túlka. Fáninn, sem blaktir viđ hún á tyllidögum, getur ekki tekiđ ţađ upp hjá sér ađ breyta merkingu sinni. Hann getur ekki haft neitt frumkvćđi. Ţađ erum viđ sem drögum fánann ađ húni og horfum á hann ţar sem hann blaktir í vindinum, ţađ erum viđ sem gefum honum merkingu. En ţađ erum ekki viđ, sem horfum á forsetann á hlađinu á Bessastöđum, sem gefum honum merkingu. Ef forsetaembćttiđ hefur einhverja merkingu yfirleitt, ţá er ţađ vegna ţess ađ ţeir sem hafa gegnt ţví hafa gert eitthvađ, ekki vegna ţess ađ viđ sem áhorfendur höfum lagt einhverja merkingu í ţađ.

Ţannig er ţađ líka međ fótboltalandsliđ. Ţađ er gerandi en ekki tákn. Ţegar stelpurnar hafa spilađ á stórmótum – og nú strákarnir líka – og standa sig vel, ţá sameinumst viđ í hvatningu og fögnuđi, finnum til samkenndar og stolts. En sameiningin er ekki til komin vegna ţess ađ fyrir augu okkar ber sameiningartákn heldur vegna ţess ađ viđ berum tilfinningar til leikmannanna og hrífumst af dugnađi, ákveđni, hugrekki, ţrautseigju og öđrum góđum eiginleikum sem viđ sjáum í fari ţeirra. Ef karlalandsliđiđ hefđi mćtt huglaust til síns fyrsta leiks á Evrópumeistaramótinu og spilađ af ragmennsku og undirlćgjuhćtti gegn hinum bráđsnjöllu Portúgölum, ţá hefđu Íslendingar ekki fundiđ til stolts og samstöđu viđ ađ horfa á leikinn. Ţvert á móti hefđi fólk yfirgefiđ völlinn sem sundrađur hópur, reitt og jafnvel fundist ţađ lítillćkkađ – og eflaust látiđ illum látum og orđiđ ţjóđinni til skammar. Fótboltalandsliđ er ekki sameiningartákn, ţví ţađ er ekki tákn, ţótt ţađ sem gerandi geti vissulega veriđ sameiningarafl. En sameiningarmáttur landsliđs veltur á ţví hvernig ţađ stendur sig.

Forseti er ekki sameiningartákn en hann getur veriđ sameiningarafl. Til ţess ađ svo megi verđa, ţurfa ákveđin gildi og dygđir ađ einkenna störf hans. En hvađa gildi og hvađa dygđir? Hér vandast máliđ. Í fjölhyggjusamfélögum samtímans er ekki hćgt ađ ganga ađ neinum tilteknum gildum og dygđum sem hinum réttu. Ţađ er engin eining um hvađ séu »Íslendsk gildi« og ţess vegna getur forsetinn ekki orđiđ sameiningarafl međ ţví ađ vera sammála öllum. Ef hann vill ekki stíga tćrnar á neinum, ţá getur hann ekki hreyft sig úr stađ. Ef hann vill ekki segja neitt sem einhver er ósammála, ţá verđur hann ađ ţegja. En slíkur forseti yrđi aldrei annađ en stofustáss á Bessastöđum; eins og fáni sem blaktir í vindinum á hátíđisdögum, yrđi hann ekki sameiningarafl en kannski prýđilegt skraut.

III. Ţegar fólk sameinast, ţá sameinast ţađ um eitthvađ. Hiđ dásamlega viđ fótboltann er ađ fólk skuli geta sameinast um eitthvađ sem í raun er fullkomlega tilgangslaust. En forsetinn á ekki kost á slíku. Sem hluti af ríkisvaldinu getur hann ekki vćnst ţess ađ fólk sameinist um hann í krafti ţess ađ hann geri eitthvađ fullkomlega tilgangslaust – jafnvel ţótt hann gerđi ţađ snilldarvel. Ţvert á móti verđur sameiningarafl forseta ađ eiga rćtur í einhverju sem er mikilvćgt en ekki tilgangslaust. Ţađ verđur í raun ađ tvinnast úr tvenns konar ţáttum: gildum og samrćđu. Annars vegar gildum sem eru einhvers konar grunngildi ţjóđarinnar. Hins vegar verđur forsetinn ađ eiga í samrćđu viđ ţjóđina um ţessi gildi – og ţví umdeildari sem gildin eru, ţeim mun mikilvćgari verđur samrćđan.

Samrćđa forseta viđ ţjóđ sína má ekki vera hvernig sem er. Hún verđur ađ einkennast af virđingu fyrir ţeim sem eru ósammála; hún má ekki verđa kapprćđa ţar sem leitast er viđ ađ sigra ţá sem eru á öndverđri skođun, heldur rökrćđa ţar sem leitast er viđ ađ skapa gagnkvćman skilning. Ţegar fólk skipar sér í fylkingar sem síđan lýstur saman í kapprćđu, ţá vegast menn međ spjótum mćlskubragđa. Ţar fer lítiđ fyrir kćrleika og umhyggja fyrir sannleika er víđs fjarri. Ţannig hafa stjórnmálin oft veriđ – átakastjórnmál ţar sem jafnvel forystumenn í ríkisstjórn og flokkum leggja sig fram um ađ hćđast ađ andstćđingum og gera lítiđ úr ţeim sem eru ţeim ósammála. Ţetta er lítilmótlegasta tegund stjórnmálamanna, ţví međ slíku háttalagi ganga ţeir fram undir gunnfána sundrungar.

Forseti sem tekur ţátt í eiginlegri samrćđu viđ ţjóđina – einhvers konar opinni rökrćđu – skipar sér ekki í fylkingu. Í eiginlegri samrćđu – eins og vinur rćđir viđ vin – mćtist fólk ekki í fylkingum ţótt ţađ taki afstöđu og sé oft ósammála. Fólk mćtist sem vinir, forvitiđ um hugmyndir annarra en jafnframt leitandi ađ rökum fyrir eigin afstöđu og jafnan reiđubúiđ til ađ endurskođa hana. Í slíkri samrćđu reynir fólk vissulega ađ sannfćra hvađ annađ en ţađ mćtist líka til ađ lćra hvađ af öđru, gjarnan í ţeirri trú ađ gott líf einkennist af sífelldum lćrdómi. Andstćđan er líf sem einkennist af ţvergirđingshćtti og ţumbaraskap. Ţumbaraskapurinn höfđar reyndar til margra eins og sést á ţví ađ fólk er stundum lofađ fyrir ađ standa fast á eigin skođun. Ţađ er einlćg trú mín ađ ţađ sé betra ađ búa í samfélagi ţar sem fólk er opiđ fyrir skođunum annarra og líti á ólík sjónarmiđ og jafnvel ágreining sem tćkifćri til ađ lćra eitthvađ nýtt, heldur en í samfélagi ţar sem hver hangir á sinni sannfćringu eins og hundur á rođi.

Ég held ađ viđ ćttum ađ leita okkur ađ forseta sem getur veriđ sameiningarafl. Slíkur forseti leitar ekki ađ lćgsta samnefnara allra í samfélaginu (ţá verđur hann bara stofustáss), heldur leitar hann ađ mikilvćgum gildum (jafnvel umdeildum) og setur ţau á dagskrá í samrćđu viđ ţjóđina. Ţađ er ekki gefiđ hver nákvćmlega ţau gildi ćttu ađ vera, en ég held ađ ţau ţurfi ađ vera af ţrennum toga. Í fyrsta lagi varđa gildin náttúruna sem er forsenda alls lífs. Stćrsta verkefni samtímans er ađ tryggja ađ ţessi eina jörđ sem viđ höfum til ađ búa á geti áfram veriđ bústađur mannkyns og annarra lífvera. Í öđru lagi varđa gildin menninguna sem viđ sćkjum í til ađ glćđa líf okkar merkingu. Menningin spannar allt litróf mannlífsins og varđar okkur bćđi sem njótendur og sem skapendur. Án menningarinnar yrđi lífiđ í ţessu landi einungis deyfđarlegt strit. Í ţriđja lagi varđa gildin stjórnskipanina og stjórnmálamenninguna sem gerir okkur kleift ađ lifa farsćllega saman í ţessu landi.

 


Verkefni forsetans eru vel skilgreind – í Stjórnarskránni

  
 
null   Samstađa ţjóđar
   
NATIONAL UNITY COALITION                                                           
   Baráttusamtök fyrir sjálfstćđu ríki á Íslandi og fullveldisréttindum almennings.
   Stöndum vörđ um Stjórnarskrá Lýđveldisins.

 

 

Verkefni forsetans eru vel skilgreind – í Stjórnarskránni.

Fyrst birt í Morgunblađinu 25. júní 2016.



Loftur Altice Ţorsteinsson.

Í nýrri könnun á viđhorfi landsmanna til forsetaembćttisins, kom fram ađ um 34% telja embćttiđ skipta litlu máli í Íslendsku stjórnkerfi, ţar af vildu 12% leggja embćttiđ niđur. Ţessi niđurstađa stađfestir, ađ hatursmenn Lýđveldisins hafa ná miklum árangri, viđ ađ ófrćgja ţađ stjórnarform sem ţjóđin kaus sér 1944 og samţykkt var í ţjóđaratkvćđi međ 98,3% atkvćđa.

Ţví miđur var ekki spurt jafnframt um afstöđu fólks til Lýđveldisins og ţví er ekki öruggt ađ fullur skilningur sé hjá landsmönnum, á tengslum forseta og lýđveldis. Samanburđur á milli afstöđu til stjórnmálaflokka og embćttis forseta, gefur ţó vísbendingu um ađ ţessi 34% séu raunverulega ađ lýsa andúđ á Lýđveldinu. Ţví má ćtla, ađ ţetta fólk horfi vonaraugum til Evrópusambandsins, hins ólýđrćđislega og yfirţjóđlega Brussel-valds.

Stađreyndin er auđvitađ sú, ađ stjórnarform lýđveldis er ekki mögulegt án handleiđslu forseta. Segja má ađ forsetinn sé persónugervingur Lýđveldisins og varđmađur Stjórnarskrárinnar. Ţetta birtist bezt í ţeirra stađreynd, ađ af 81 grein í stjórnarskrá Íslands, fjalla 30 fyrstu greinarnar um forsetann, eđa um 37%. Öll lýđveldi eru međ hliđstćtt stjórnarform og hafa alltaf veriđ, ţótt í ótal tilvikum hafi úrkynjun leitt til hruns lýđveldis-formsins og oft hefur ţurft blóđug átök til ađ endurreisa ţađ.

Frambjóđendur til forseta sem ekkert vita um Stjórnarskrána.

Sú kosningabarátta sem nú stendur yfir vegna forsetakjörs, hefur leitt í ljós ađ frambjóđendurnir eru flestir ákaflega illa ađ sér um ţau verkefni sem forsetinn hefur međ höndum. Kapprćđufundirnir fjalla ađ mestu leyti um áhugamál frambjóđenda, en lítiđ er minnst á raunveruleg verkefni. Sem undantekningar er ţó hćgt ađ nefna Sturlu Jónsson og Davíđ Oddsson. Mesta furđu vekur, ađ sá frambjóđandi sem líklega hefur skrifađ mest um embćtti forsetans, virđist minnstan skilning hafa á starfinu. Ţetta er Guđni Thorlacius Jóhannesson.

Ađ eigin sögn, byggir Guđni kosningastefnu sína á fjórum drýgindalegum kjörorđum: (öllum óháđur-mannasćttir-málsvari landsins-sameiningartákn). Ekkert ţessara atriđa er hćgt ađ sérmerkja forseta Lýđveldisins, eins og verkefni hans eru skilgreind í Stjórnarskránni. Flestum mun ljóst ađ skreytingar af ţessu tagi, eru bara leiktjöld í anda Potemkin (1739-1791). Upp í hugann kemur vísubrotiđ: »Glott hann ber af gömlum ref, glenntur er hans kjaftur«. Skraut-hćnsnin ađ Bessastöđum eiga sannarlega ekki von á góđu.

Sagnfrćđi og ţjóđníđ, greinar á sama meiđi ?

Skrif Guđna Thorlacius um núverandi forseta, Ólaf Ragnar Grímsson, hafa oft á tíđum haft yfirbragđ hatursfullra árása. Til dćmis hefur Guđni líkt Ólafi Ragnari viđ foringja Ítalskra glćpasamtaka: »En Ólafur Ragnar á sér fortíđ, guđfađir útrásarinnar.« og hann hefur einnig líkt honum viđ bragđaref í Bretskum framhaldsţáttum: »Humphrey Appleby í bresku gamanţáttunum “Já, ráđherra” hefđi ekki getađ orđađ ţađ betur«. Eftirfarandi dćmi sýnir hvernig sagnfrćđingurinn Guđni Thorlacius snýr sögulegum stađreyndum á hvolf, til ađ ţjóna lyndiseinkun sinni:

»Valdhöfum í Lundúnum og Haag má hann [Ólafur Ragnar] ţakka ađ hafa losnađ úr Icesave-snörunni. Ţeir neituđu ađ samţykkja fyrirvara Alţingis og ţví ţurfti ađ semja upp á nýtt. Í árslok 2009 var ţađ samkomulag samţykkt á ţingi međ nćr minnsta mun. Um sama leyti var forseti hafđur ađ ţvílíku háđi og spotti í áramótaskaupi ađ ţess voru engin dćmi. Átti hann sér viđreisnar von?«

Ritbragđ sem Guđni Thorlacius hefur tileinkađ sér, er ađ hafa hnjóđsyrđi sín eftir öđrum, heldst eftir óţekktum útlendingum. Gróa á Leiti sagđi gjarnan »ólyginn sagđi mér, en blessađur berđu mig ekki fyrir ţví« og ţá var öruggt ađ lygin kom frá henni sjálfri. Guđni Thorlacius er ekki ennţá orđinn ţjóđsagna-persóna, í líkingu viđ Gróu á Leiti, en sumum finnst eftirfarandi ummćli hans nálgast ţjóđníđ:

1. dćmi: »“Grćđgi ţeirra á sér engin takmörk” sagđi einn breskur embćttismađur eftir stríđ ţegar hann rifjađi upp afstöđu Íslendinga.«

2. dćmi: »Ađ sögn bresks sendiherra viđurkenndi einn ráđherrann hér [Íslandi] líka í tveggja manna tali ađ hann hálfskammađist sín ţegar Íslendingar stćrđu sig af frammistöđunni í stríđinu.«

Ég hef eitthvađ misskiliđ inntak sagnfrćđinnar, ef svona Gróusögur eru viđurkennd ađferđ í Sagnfrćđideild Háskóla Íslands. Eru ţađ međmćli međ forsetaframbjóđanda, ađ hafa látiđ opinberlega frá sér fara illmćlgi um forseta landsins og sína eigin ţjóđ? Ábyrg ţeirra kjósenda er mikil, sem ţrátt fyrir ađvaranir ćtla ađ kjósa Guđna Thorlacius Jóhannesson.

 


Íslendingar hafna forsetaframbjóđanda sem ţykist vera »sameiningartákn«

  
 
null   Samstađa ţjóđar
   
NATIONAL UNITY COALITION                                                           
   Baráttusamtök fyrir sjálfstćđu ríki á Íslandi og fullveldisréttindum almennings.
   Stöndum vörđ um Stjórnarskrá Lýđveldisins.

 

 

Íslendingar hafna forsetaframbjóđanda sem ţykist vera »sameiningartákn«.

Fyrst birt í Morgunblađinu 24. júní 2016.



Loftur Altice Ţorsteinsson.

Sameiningartákn ţjóđa geta veriđ margvísleg, en ţau eiga ţađ sameiginlegt ađ vera bara tákn og ekkert annađ. Flestir viđurkenna, ađ ţjóđfáninn og ţjóđsöngurinn eru gagnleg sameiningartákn. Hins vegar verđur ađ gjalda varhug viđ einstaklingum, sem ţykjast vera sameiningartákn. Sagan kennir okkur, ađ slíkt er fyrst og fremst stundađ af fólki, sem haldiđ er yfirţyrmandi mikilmennsku-sturlun.

Ekki kann ég mörg dćmi um fólk, sem reynt hefur ađ ţykjast vera »sameiningartákn«. Ţetta er ógeđfeld hegđun, sem venjulega verđur ekki dulinn. Oftar en ekki, er ţessi orđleppur notađur til ađ fela vanhćfni og falskan tilgang. Í ađdraganda forsetakosninga er vert ađ líta til baka, í ţeim tilgangi ađ lćra af okkar eigin sögu og forđast augljósa forar-pytti sem munu verđa á vegi ţjóđarinnar.

Deilan um Evrópska efnahagssvćđiđ.

Alţingiskosningar fóru fram 20.03.1991 og í kjölfariđ var mynduđ svonefnd Viđeyjarstjórn - Alţýđuflokks og Sjálfstćđisflokks. Alţýđuflokkur (forveri Samfylkingar) undir formennsku Jóns Baldvins Hannibalssonar, krafđist innlimunar Íslands í ESB (Evrópusambandiđ). Sjálfstćđisflokkur, undir formennsku Davíđs Oddssonar, var andvígur innlimun og málamiđlun flokkanna varđ ađild ađ EES (Evrópska efnahagssvćđinu).

Alţýđuflokkur túlkađi inngönguna í EES sem áfangasigur og hatursmenn Lýđveldisins stefndu áfram ađ innlimun í ESB. Sjálfstćđisflokkur hafnar ţessum hugmyndum og fullyrđa má, ađ meirihluti landsmanna hefur engan áhuga á ađ lúta ólýđrćđislegu og yfirţjóđlegu Brussel-valdi. Varla ţekkjast ţó sterkari rök gegn ţessari óţjóđhollu stefnu Samfylkingar, en fengust 07.03.2016, ţegar sjálfur Jón Baldvin lýsti yfir andstöđu viđ innlimun í ESB, međ orđunum: »Viđ göngum ekki inn í brennandi hús«.

Undirskriftasöfnun átti ađ virkja frumburđarrétt ţjóđarinnar.

Víkjum sögunni til ársins 1993, ţegar tekist var á um löggjöf um ađild Íslands ađ EES. Á međal landsmanna var mikil andstađa viđ inngöngu í EES og fram fór undirskriftasöfnun. Skorađ var á forseta Lýđveldisins ađ hann neitađi ađ undirrita lögin. Afleiđingin hefđi orđiđ ţjóđaratkvćđi, ţjóđin hefđi notađ ţann frumburđarrétt sem hún hefur sem fullveldishafi. Forsetinn hefđi jafnframt stađfest ađ hann var trausts verđur, sem gćtslumađur Stjórnarskrárinnar. Alls skrifuđu undir áskorunina yfir 34.000 manns, sem miđađ viđ núverandi mannfjölda samsvarar 43.000.

Forseti Lýđveldisins á ţessum tíma hét Vigdís Finnbogadóttir og sat hún sitt fjórđa kjörtímabil 1992-1996. Reikna má međ, ađ fyrirfram hafi veriđ fengiđ loforđ hjá Vigdísi, ađ hún myndi virđa vilja stórs hluta ţjóđarinnar. Sár voru ţví vonbrigđin, ţegar fréttist ađ Vigdís hafđi veriđ fljót ađ undirrita lögin. Á ríkisráđsfundi 13.01.1993, ađeins degi eftir samţykkt Alţingis, innsiglađi hún sigur Evrópusinna. Í tilraun til ađ blekkja almenning, gaf hún út langa og ţvćlingslega yfirlýsingu, ţar sem megin-afsökun hennar var ađ hún vćri »sameiningartákn«.

Međ ţessari afstöđu, gerđi Vigdís orđiđ »sameiningartákn« ađ skammaryrđi. Reynt var ađ breiđa yfir ţjóđsvikin međ orđleppi, sem ávallt síđan vísar til svika og undirferla ráđamanna. Sá verknađur ađ svipta ţjóđina frumburđarréttinum, gat auđvitađ ekki veriđ tákn um sameiningu og ömurleg er umsögnin, ađ međ svikunum vćri veriđ ađ »efna drengskaparheit forseta viđ ţjóđina«. Eftir ţessa framgöngu var Vigdís rúin trausti og bauđ hún sig ekki fram í forsetakosningum 1996. Ţá var kosinn í embćttiđ mađur allt annarar gerđar.

Fólk sem segist vera »sameiningartákn« er varhugavert.

Ađ svikin 1993 voru ekki óviljandi mistök Vigdísar, kom í ljós mörgum árum síđar. Ţá var tekist á um Icesave-kúgun nýlenduveldanna, sem ríkisstjórn Jóhönnu Sigurđardóttur lág flöt fyrir. Greiđa átti atkvćđi um Icesave-III-lögin 09.04.2011 og daginn fyrir ţjóđaratkvćđiđ lét Vigdís Finnbogadóttir frá sér fara ađra yfirlýsingu, sem brennd er í minni ţjóđarinnar. Hún viđurkenndi ađ hún hafđi greitt atkvćđi međ svika-samningunum.

Nú er í frambođi til forseta mađur ađ nafni Guđni Thorlacius og hans megin kosningaloforđ er ađ verđa »sameiningartákn« og vísar hann sérstaklega til fyrrverandi forseta Vigdísar Finnbogadóttur. Ekki er hćgt annađ en gjalda varhug viđ ţessum manni, ţví ađ komiđ hefur fram ađ hann var ákafur stuđningsmađur Icesave-stjórnar Jóhönnu, studdi Svavars-samningana og innlimun Íslands í ESB. Ekki er hćgt ađ taka mark á síđbúnu og torfengnu loforđi um ađ hann hafi skipt um skođun.

Auk ţess verđur ađ benda á, ađ skrif ţessa manns um Íslendinga eru ótrúleg og ćrumeiđandi. Ţau koma algerlega í veg fyrir ađ hann geti orđiđ gćfuríkur forseti. Ađ flytja útlendar lygasögur um grćđgi Íslendinga (Grćđgi ţeirra [Íslendinga] á sér engin takmörk) og halda ţví fram ađ Ţorskastríđin hafi hvorki veriđ stríđ né haft nokkra ţýđingu, eru ummćli sem varla geta veriđ sett fram af góđum huga. Ábyrg ţeirra kjósenda er mikil, sem ţrátt fyrir ađvaranir ćtla ađ kjósa Guđna Thorlacius Jóhannesson.

Báđar yfirlýsingar Vigdísar: Vigdís Finnbogadóttir - glórulaus glókollur á forsetastóli.

 


Vilja Íslendingar fremur höfđingjaveldi og ţingrćđi, en lýđveldi og lýđrćđi?

  
 
null   Samstađa ţjóđar
   
NATIONAL UNITY COALITION                                                           
   Baráttusamtök fyrir sjálfstćđu ríki á Íslandi og fullveldisréttindum almennings.
   Stöndum vörđ um Stjórnarskrá Lýđveldisins.

 

 

Vilja Íslendingar fremur höfđingjaveldi og ţingrćđi, en lýđveldi og lýđrćđi?

Fyrst birt í Morgunblađinu 06. febrúar 2013.



Loftur Altice Ţorsteinsson.

Bćđi Platon og Aristóteles gerđu sér grein fyrir ađ stjórnarformi ríkja getur veriđ háttađ á ţrennan hátt. Stjórnarformiđ getur veriđ einveldi, höfđingjaveldi, eđa lýđveldi sem áđur fyrr var nefnt ţjóđveldi. Svonefnd ţjóđveldisöld er auđvitađ rangnefni, ţví ađ góđjörđum (gođorđum) fylgdi seta á Alţingi og nafniđ höfđingjaveldisöld vćri eđlilegra.

Stjórnarfar í ríkjum rćđst ekki endilega af hinu ritađa stjórnarformi. Sú sorglega stađreynd blasir viđ, ađ allt frá stofnun lýđveldis hafa Íslendingar búiđ viđ höfđingjarćđi, ţótt stjórnarskrá lýđveldisins geri auđvitađ ráđ fyrir lýđrćđi. Eftir söguleg átök um Icesave-lögin hefur vitund almennings vaknađ um ţá stađreynd ađ stjórnarform Íslands er lýđveldi. Nú er komiđ ađ almenningi ađ heimta sín fullveldisréttindi.

Fyrsta lýđveldi heimsins var stofnađ í Spörtu, međ ţrískiptu ríkisvaldi.

Eitthvert merkasta stjórnarform allra tíma var í Spörtu og entist ţađ í um 500 ár, allt til ársins 188 fyrir Krist ţegar Sparta gafst upp fyrir Akkneska-bandalaginu. Stjórnarskrá Spörtu skilgreindi fyrsta lýđveldi sögunnar, sem komiđ var á fót um 200 árum fyrir lýđrćđi í Aţenu.

Tveggja deilda löggjafarţing var í Spörtu, Almenningsdeild (Apella) ţar sem almenningur átti sćti og Öldungadeild (Gerousia) ţar sem sátu 28 borgarar og tveir erfđa-konungar. Til Gerousia var kosiđ almennum kosningum og kjörgengir voru allir sem orđnir voru sextugir. Kosningin var til ćviloka, en ţar sem ţingmenn voru orđnir rosknir viđ kosningu var seta ţeirra ekki langvinn. Gerousia fór međ dómsvald og samningu lagafrumvarpa.

Apella sem kom saman mánađarlega, fór međ fullveldisrétt í Spörtu. Ţar áttu rétt til setu allir ţrítugir karlar. Sem dćmi um jafnréttishugsun Spartverja, má geta ţess ađ öllu landi var skipt jafnt á milli borgaranna. Í Apella voru lagafrumvörp tekin til umrćđu og ţau samţykkt eđa ţeim hafnađ. Öll ţingmál fóru ţví í ţjóđaratkvćđi. Apella hafđi jafnvel rétt til ađ dćma konunga til útlegđar, sem stađfestir fullveldisrétt almennings.

Framkvćmdavaldiđ var í höndum fimm ráđherra (Eforos), sem stjórnuđu utanríkismálum ekki síđur en almennri stjórnsýslu ríkisins. Ráđherrar voru kosnir af Apella til eins árs og endurkosning var bönnuđ. Ađkoma konunganna ađ stjórnkerfinu var takmörkuđ viđ setu í Gerousia og starf hershöfđingja á stríđstímum.

Ađgreining ríkisvaldsins í ţrjá ţćtti er stađfest í stjórnarskrá Íslands.

Jean Bodin (1530-1596) endurvakti hina fornu umrćđu um mismunandi stjórnarform ríkja, en ţađ var líklega Charles-Louis Montesquieu (1689-1755) sem í nútímanum var fyrstur til ađ setja fram kröfuna um ađgreiningu ríkisvaldsins í ţrjá ţćtti. Ţessi ađgreining er undirstađa stjórnarskrár Íslands og hefur veriđ međ nćr óbreyttu orđalagi frá 1920, en í 2. grein hennar segir:

»Alţingi og forseti Íslands fara saman međ löggjafarvaldiđ. Forseti og önnur stjórnarvöld samkvćmt stjórnarskrá ţessari og öđrum landslögum fara međ framkvćmdarvaldiđ. Dómendur fara međ dómsvaldiđ.«

Ađskilnađur löggjafarvalds og framkvćmdavalds er sérstaklega undirstrikađur í 1. grein Stjórnarskrárinnar, um leiđ og stađfest er ađ Ísland er lýđveldi, en í ţeirri grein segir: »Ísland er lýđveldi međ ţingbundinni stjórn«. Ţessi grein merkir ađ framkvćmdavaldiđ (ríkisstjórnin) er bundiđ af ţeim ákvörđunum sem löggjafarvaldiđ (Alţingi) tekur í formi löggjafar. Eins og margir ţekkja, hafa ţingrćđissinnar túlkađ ţessa grein á ţann fráleita hátt, ađ Alţingi skuli lúta höfđingjarćđi.

Stjórnarskrá Íslands skilgreinir stjórnarform ríkisins sem lýđveldi. Án vafa byggist hún á stjórnarskrá Bandaríkjanna frá árinu 1787 og stjórnarskrá Frakklands frá árinu 1792. Báđar ţessar stjórnarskrár gera ráđ fyrir ţrískiptu ríkisvaldi og ţví mikilvćga atriđi, ađ framkvćmdavaldiđ er háđ lagasetningu löggjafarvaldsins (ţingbundin ríkisstjórn). Stutt skilgreining á skiptingu ríkisvaldsins í lýđveldum er ţví:

1. Löggjafarvald, sem starfar í tveimur ţingdeildum.

2. Framkvćmdavald, međ ríkisstjórn undir forustu forseta lýđveldisins.

3. Dómsvald, međ Hćstarétt sem ćđsta dómsstig.

Stjórnarformi lýđveldis fylgir ađ fullveldiđ er hjá almenningi. Viđ stofnun lýđveldis á Íslandi 1944, fćrđist fullveldisrétturinn frá konungi til almennings á Íslandi. Ţess vegna er 17. júní fullveldisdagur ţjóđarinnar en ekki 1. desember 1918. Ísland varđ sjálfstćtt konungsríki 1918, međ fullveldisréttinn í höndum konungs. Höfđingjastéttin á Íslandi hefur séđ sér hag í ađ blekkja fólk varđandi eđli og inntak fullveldis. Afnám deildaskiptingar á Alţingi voru tilburđir höfđingjanna til ađ koma á höfđingjaveldi í landinu. Núverandi ástandi ţarf ađ breyta, taka aftur upp deildaskipt Alţingi og auka fullveldisréttindi almennings.

 


« Fyrri síđa | Nćsta síđa »

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikiđ á Javascript til ađ hefja innskráningu.

Hafđu samband