Að »kæra til« saksóknara er ekki það sama og að »ákæra fyrir« dómstóli

 

Jón Sigurðsson	Myntráð	Kanadadalur	Icesave-vextir	forseti Íslands	Icesave-vextir
Stjórnarskráin	forseti Íslands	Vinstrivaktin	Samtök fullveldis	Evrópuvaktin	Heimssýn

  

  

Samstaða þjóðar    NATIONAL UNITY COALITION                                                               Baráttusamtök fyrir sjálfstæðu ríki á Íslandi    og fullveldisréttindum almennings.    Stöndum vörð um Stjórnarskrá Lýðveldisins.

  

  

   

    

Að »kæra til« saksóknara er ekki það sama og að »ákæra fyrir« dómstóli

Birtist fyrst í Morgunblaðinu 05. apríl 2012.

 

 

Loftur Altice Þorsteinsson.

                                 

Sú fullyrðing að Alþingi geti verið ákærandi fyrir Landsdómi virðist flestum landsmönnum vera röng, ekki bara réttarfarslega heldur einnig málfarslega. Að »kæra til« saksóknara er ekki það sama og að »ákæra fyrir« dómstóli. Þeir sem hafa með háværum málflutningi haldið því fram að Alþingi sé ákærandi gagnvart fyrrverandi forsætisráðherra ættu að lesa Stjórnarskrána. Hvort stendur skrifað í Stjórnarskránni, að Alþingi geti kært ráðherra eða ákært ?

  

Ekki er ótrúlegt að flestir lesendur viti að Stjórnarskráin veitir Alþingi heimild til að kæra ráðherra. Staðreyndin er sú, að í meira en 100 ár hafa allar stjórnarskrár landsins heimilað Alþingi að kæra ráðherra, en ekki heimilað þinginu að gerast ákærandi. Þessi afmörkun er auðvitað gerð til að aðskilja löggjafarvald og dómsvald, í anda ríkjandi hugmynda um þrískiptingu ríkisvaldsins. Er ekki vert að menn hafi þessa staðreynd svart á hvítu ? Heimildir Alþingis að kæra ráðherra, í stjórnarskrám landsins:

  

03.10.1903: »Ráðherrann ber ábyrgð á stjórnarathöfninni. Alþingi getur kært ráðherrann fyrir embættisrekstur hans eftir þeim reglum, er nánar verður skipað fyrir um með lögum.«

 

19.06.1915: »Konungur er ábyrgðarlaus og friðhelgur. Ráðherra ber ábyrgð á stjórninni. Alþingi getur kært hann fyrir embættisrekstur hans. Landsdómur dæmir þau mál.«

 

18.05.1920: »Konungur er ábyrgðarlaus og friðhelgur. Ráðherrar bera ábyrgð á stjórnarframkvæmdum öllum. Ráðherraábyrgð er ákveðin með lögum. Alþingi getur kært þá fyrir embættisrekstur þeirra.«

 

17.06.1944: »Ráðherrar bera ábyrgð á stjórnarframkvæmdum öllum. Ráðherraábyrgð er ákveðin með lögum. Alþingi getur kært ráðherra fyrir embættisrekstur þeirra. Landsdómur dæmir þau mál.«

  

Almennt gildir að menn geta »kært til« saksóknara, sem hefur heimild að »ákæra fyrir« dómstóli. Þessi aðgreining hugtaka kemur einnig fram í því að hægt er að kæra hóp manna sameiginlega, án nokkurs annars málflutnings en að benda á brotin. Hins vegar er útilokað að ákæra hóp manna sameiginlega, enda væri þá í gildi reglan »allir fyrir einn og einn fyrir alla.« Þótt menn hafi skertan málskilning, þá getur það ekki verið afsökun til að blanda saman tveimur aðskildum og mikilvægum réttarfarslegum hugtökum.

 

Til að nefna dæmi um mismun hugtakanna kæra og ákæra, liggur nærri að taka nýlega »kæru til« Ríkissaksóknara, þar sem kvartað var undan starfsemi Evrópustofu. Ríkissaksóknari var beðinn um að rannsaka starfsemi Evrópustofu, sem er brot á Lögum 162/2006 um fjármál stjórnmálasamtaka og frambjóðenda, Lögum 62/1978 um bann við fjárhagslegum stuðningi erlendra aðila við Íslendska stjórnmálaflokka og Lögum 16/1971 um aðild Íslands að alþjóðasamningi um stjórnmála-samband (staðfesting Vínarsamningsins frá 18. apríl 1961). Ríkissaksóknari var jafnframt beðinn að »ákæra fyrir« dómstólum þá aðila sem sannanlega eru brotlegir. Hér má lesa kæruna frá 17.02.2012:

                                 

http://samstada-thjodar.blog.is/blog/samstada-thjodar/entry/1224486/

 

Íslendska gerir þannig skýran málfarslegan greinarmun á að »kæra til« og að »ákæra fyrir« . Ekki verður annað séð en réttarfarslegur greinarmunur sé jafn skýr. Þessi orð er einnig að finna í sumum öðrum tungumálum. Þannig á Danska orðið »kære« (kæra), Sænska á orðin »kära« (kæra) og »åkära« (ákæra) og Forn-Enska orðið »ceorian« sem merkir að kæra til dómstóls, auk þess almennt að kvarta. Að mínu mati er uppruna orðisins »kæra«  að finna í Latínu. Það er dregið af Latneska orðinu »queror« (kennimyndir: queror, queri, questus), sem merkir að leggja fram formlega kvörtun í réttarsal, en einnig almennt að kvarta og mótmæla. Bæta má við, að ekki er ólíklegt að orðið kvarta sé af sama uppruna og kæra.

  

Hægt er að velta fyrir sér hvað forskeytið »á« merkir og hvaðan það kemur. Mín skoðun kemur fram af eftirfarandi setningum: Lýsa »kæru á« hendur einhverjum (ákæra einhvern), lýsa »vítum á« hendur einhverjum (ávíta einhvern), lýsa »sök á« hendur einhverjum (ásaka einhvern). Telji einhver að þessi skoðun sé röng væri áhugavert að fá rök fyrir því.

  

Eldsta dæmi um orðið »kæra« er að finna í Lögréttuþætti Grágásar, sem rituð var skömmu eftir stofnun Alþingis 930. Eldsta dæmi um orðið »ákærendur« finn ég í Biblíu Odds Gottskálkssonar frá 1540. Textinn er í Postulasögunni 23:35: »Ég skal forheyra þig nær þínir ákærendur koma. Og hann bauð að varðveita hann í dómhúsi Heródis.«

  

Niðurstaða mín er að Alþingi getur ekki verið ákærandi fyrir Landsdómi, heldur einungis kærandi. Ástæður eru bæði málfarslegar og réttarfarslegar. Fjölmargir eru líklega ósammála þessari niðurstöðu, enda hafa margir aðilar lýst annari skoðun opinberlega, eins og til dæmis: Þingmannanefnd Alþingis, Landsdómur og Saksóknari Alþingis. Fáum við að sjá einhvern þessara aðila viðurkenna að þeir höfðu rangt fyrir sér ?

  

   

 

  

>>><<<
 

  Íslendska gerir skýran málfarslegan greinarmun á að »kæra til« og að »ákæra fyrir«.

Ekki verður annað séð en réttarfarslegur mismunur sé jafn skýr.

  

 

>>><<<