Skašlegar hugmyndir um skipan bankamįla eftir hruniš

 

 
null   Samstaša žjóšar
   
NATIONAL UNITY COALITION                                                           
   Barįttusamtök fyrir fullveldisrétti almennings og sjįlfstęši Ķslands.
   Stöndum vörš um Stjórnarskrį Lżšveldisins. 

  


Skašlegar hugmyndir um skipan bankamįla eftir hruniš
 

Fyrst birt ķ Morgunblašinu 09. nóvember 2011.
  

Loftur Altice Žorsteinsson
 
 
Valdaašallinn veit ekki sitt rjśkandi rįš, eftir aš allur almenningur hefur öšlast skilning į skašsemi »torgreindu peningastefnunnar«. Ekki gengur lengur aš reyna aš telja fólki trś um aš »minnihįttar įgallar« hafi valdiš bankahruninu. Enginn hlustar lengur į fullyršingar um aš ef žessir įgallar verši lagfęršir muni efnahagslegur stöšugleiki hagkerfa og fjįrmįlalegt öryggi einstaklinga verša tryggt til frambśšar. 
 
Varšandi »torgreindu peningastefnuna« er fólki bent į aš lesa fyrri skrif mķn um žaš efni (http://altice.blogcentral.is), en hér veršur fjallaš um lausnir į žeim »minnihįttar įgöllum«, sem reynt er aš telja fólki trś um aš muni leysa ašstešjandi efnahagsvanda. Žetta eru ašgeršir sem varša višskiptabankana, en ekki sešlabankana sem žó eru hinn raunverulegi skašvaldur. 
 
Valdaašallinn hefur lįtiš BIS (Bank for International Settlements) śtbśa reglur um bankavišskipti. BIS er alžjóšlegt skśmaskot sešlabanka heimsins, sem hefur ašsetur ķ Basel ķ Svisslandi. Nżjustu reglur BIS nefnast Basel III og sagan mun dęma žęr jafn gagnslausar og Basel I og Basel II. Žessar reglur varša einkum eiginfjįrhlutfall banka og hugmyndir um ašskilnaš bankastarfsemi ķ višskiptabanka og fjįrfestingabanka. 
 

Vandamįlin koma upp žegar bankar fara ķ žrot
Eins og vonandi öllum er ljóst, koma upp alvarleg vandamįl žegar bankar lenda ķ gjaldžroti. Hvernig į samfélagiš aš bregšast viš gjaldžroti banka? Hvaša hagsmuni ber aš vernda? Er ešlilegt aš almenningur beri įbyrgš į bankarekstri, meš rķkistryggšu innistęšu-tryggingakerfi? Er ešlilegt aš sešlabankar ķ eigu almennings séu bönkunum »lįnveitendur til žrautavara« ? 
 
Žeir sem ašhyllast rķkisrekstur telja ešlilegt aš almenningur beri įbyrgš į öllum mistökum sem rķkisvaldiš gerist sekt um. Žetta kerfi gengur gjarnan undir nafninu kommśnismi. Žeir sem eru hins vegar žeirrar skošunar aš atvinnufrelsi sé ęskilegt, tala gjarnan um aš »frelsi fylgi įbyrgš«. Žeir telja frįleitt aš almenningur beri įbyrgš į mistökum bankastofnana. Spurningin er žį hvernig hlutum verši žannig komiš fyrir, aš kostnaši af gjaldžrotum banka verši ekki velt yfir į heršar almennings? 
 
Stór kostur viš aš leggja af »torgreinda peningastefnu« og um leiš sešlabanka er aš žar meš hverfur śr sögunni žaš fyrirkomulag, aš sešlabanki sé notašur fyrir einkabankana sem »lįnveitandi til žrautavara«. Bankarnir geta sjįlfir keypt sér allar žęr tryggingar sem žeir vilja og aušvitaš er frįleit sś hugmynd aš žeir megi ekki verša gjaldžrota. Aš flestra mati er mikilvęgast aš innistęšueigendur fįi sķnar innistęšur greiddar, žótt žeir žurfi aš bķša žar til žrotabśiš hefur veriš gert upp. 
 
Hvernig er hęgt aš tryggja aš banki sem kominn er ķ gjaldžrot, eigi fyrir innistęšum? Žaš veršur ekki gert meš žvķ aš banna bönkum aš fjįrmagna sig meš śtgįfu skuldabréfa, heldur žvert į móti. Skylda ętti banka aš taka ekki viš meiri innlįnum en sem nemur til dęmis helmingi heildarskulda hans. Meiri hluti fjįrmagns banka ętti žvķ aš koma frį fjįrfestingafélögum, eša vera hlutafé hans. Eignir banka ęttu aš geta hrapaš ķ verši, įn žess aš inneignir séu ķ hęttu. 
 
Samtķmis žarf löggjöfin aš vera žannig aš innistęšur séu forgangskröfur ķ žrotabś banka. Žetta er sį réttur sem Neyšarlögin frį 2008 tryggšu eigendum Icesave-reikninganna ķ Bretlandi og Hollandi, gagnvart žrotabśi Landsbankans. Forgangur innistęšueigenda, įsamt takmörkun į heildarinnistęšum ķ bönkum, tryggja rétt žeirra til endurgreišslna. 
 

Višskiptabankar eša fjįrfestingabankar
Til aš beina athygli almennings frį sjįlfum sér hrópa sešlabankar hįtt um aš skipta beri bönkum ķ višskiptabanka og fjįrfestingabanka. Ekki er langt sķšan sešlabankarnir töldu allra meina bót aš hafa starfsemi bankanna frjįlsa. Raunar er stašreyndin sś, aš bankar nefnast žau fyrirtęki sem fjįrmagna sig aš hluta meš innlįnum. Žau fyrirtęki sem fjįrmagna sig einungis meš śtgįfu skuldabréfa eru ekki bankar heldur fjįrfestingafélög. Umręša sešlabankanna um višskiptabanka og fjįrfestingabanka er žvķ mjög villandi. 
 
Önnur fjarstęšukennd hugmynd sem višruš hefur veriš um bankastarfsemi, er aš višskiptabankar séu aš gefa śt peninga į sama hįtt og sešlabankar eša myntrįš. Žį eru menn aš rugla saman veltuhraša śtlįna hjį bönkum og hins vegar śtgįfu peninga. Einungis myntslįttur gefa śt peninga og hęgt er aš fullyrša aš peningar verša ekki til meš žvķ aš lįta žį ganga nógu hratt į milli manna. 
 
Aušvelt er aš sjį aš Basel III reglur sešlabankanna eru ekki bara kjįnalegar heldur stórhęttulegar. Ef Sešlabanki Ķslands hefši haft lįnstraust haustiš 2008, hefši tap hans ķ bankahruninu oršiš žeim mun stęrra. Sešlabankinn sem »lįnveitandi til žrautavara« getur žvķ į einni nóttu gert Ķsland gjaldžrota. Ef Landsbankinn hefši einungis fjįrmagnaš sig meš innlįnum hefši fariš fjarri aš žrotabśiš ętti fyrir Icesave-reikningunum. Skašlegum hugmyndum sešlabankanna veršur žvķ aš hafna.
 
 


Almenningur mį ekki bera įbyrgš į bankarekstri,

meš rķkistryggšu innistęšu-tryggingakerfi

og sešlabankar mega ekki vera lįnveitendur til žrautavara. 
 

 


mbl.is Grķšarlegur įhugi į frambošinu
Tenging viš žessa frétt hefur veriš rofin vegna kvartana.

« Sķšasta fęrsla | Nęsta fęrsla »

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband