Er Jörðin flöt ? - Enn um forsetann !

Jón Sigurðsson	Myntráð	Kanadadalur	Icesave-vextir	Ólafur og Dorit	Icesave-vextir
Stjórnarskráin	Ólafur og Dorit	Vinstrivaktin	Samtök fullveldis	Evrópuvaktin	Heimssýn

  

  

Samstaða þjóðar    NATIONAL UNITY COALITION                                                               Baráttusamtök fyrir sjálfstæðu ríki á Íslandi    og fullveldisréttindum almennings.    Stöndum vörð um Stjórnarskrá Lýðveldisins.

  

  

   

Er Jörðin flöt ?  - Enn um forsetann !

 Birtist fyrst í Fréttablaðinu 11. júlí 2012.

     
Skúli Magnússon.

Í Bretlandi starfar félagsskapur, The Flat Earth Society, sem byggir á þeirri kennisetningu að Jörðin sé kringlulaga og flöt. Þessi félagsskapur kemur óneitanlega upp í hugann þegar rifjaðar eru upp staðhæfingar í fjölmiðlum í kjölfar kosninga á þá leið að forseti Íslands sé í raun valdalaus eða gegni a.m.k. ekki neinu pólitísku hlutverki. Eftir synjanir forseta við lögum Alþingis í þrígang og tvær þjóðaratkvæðagreiðslur hefði einhver talið að umræða í þessa veru væri fyrir bí, ekki ósvipað því sem urðu að meginstefnu örlög hugmyndarinnar um „kringlu jarðar". Auðvitað er þó ekkert við því að segja að einhver kjósi að halda fram andstæðum sjónarmiðum. Og ekki ber að gera lítið úr því að svona orðræða getur hvatt okkur til að skerpa á eða jafnvel taka viðteknar hugmyndir til endurskoðunar, jafnvel hugmyndina um að Jörðin sé (nokkurn veginn) hnöttótt!

Þeir sem halda því fram að forsetinn sé valdalaus, eða gegni a.m.k. ekki pólitísku hlutverki, láta hins vegar yfirleitt ekki þar við sitja heldur telja nauðsynlegt að „skýra" hlutverk hans í stjórnarskrá og þá til samræmis við hugmyndina um hinn valdalausa og ópólitíska forseta. Kenningin sem býr að baki þessum sjónarmiðum er sú að stjórnarskráin sé óskýr, ófullkomin eða a.m.k. úrelt um flest sem lýtur að stöðu forsetans. Látið er í veðri vaka að sitjandi forseti hafi með einhverjum hætti farið út fyrir stjórnskipulegar heimildir sínar, endurskilgreint lagalega stöðu embættisins, jafnvel „endurritað" sjálfa stjórnarskrána. Vandamálið við þennan málflutning er að hér er lagareglum og pólitískum viðhorfum hrært saman þannig að óljóst er hvort þeirri róttæku túlkun er haldið fram að embættið sé valdalaust samkvæmt stjórnlögum eða hvort það „ætti að vera það" í stjórnskipun morgundagsins.

Eins og ég hef áður fjallað um á síðum blaðsins eru stjórnskipulegar heimildir forseta Íslands í öllum meginatriðum skýrar samkvæmt núgildandi reglum. Forseti getur synjað lögum Alþingis staðfestingar og hann veitir umboð til myndunar ríkisstjórnar. Formlegan atbeina forseta þarf einnig til allra meiriháttar stjórnarathafna ráðherra, t.d. skipunar embættismanna, útgáfu bráðabirgðalaga og þingrofs. Þótt í framkvæmd fari forseti að tillögu ráðherra við meðferð þessara heimilda (og þær séu því jafnan taldar „formlegar" eða kenndar við „leppshlutverk forseta"), verður hann ekki þvingaður til að staðfesta tillögu ráðherra. Um þetta má lesa nánar í helstu fræðiritum um Íslendskan stjórnskipunarrétt eða fletta upp í nýlegum Skýringum við stjórnarskrá lýðveldisins Íslands (aðgengilegt á rafrænu formi í gagnasafni á www.stjornlagarad.is ).

En er þá rétt að breyta framangreindum reglum, t.d. eins og fyrirliggjandi tillaga Stjórnlagaráðs gerir ráð fyrir? Svarið við þeirri spurningu ræðst af því hvers konar stjórnskipun við teljum æskilega svo og hvernig við sjáum fyrir okkur að slík skipun verði útfærð og tryggð í stjórnarskrá. Sú nálgun eða málsmeðferð sem við teljum rétt að leggja til grundvallar stjórnarskrárbreytingum skiptir þó ekki síður máli, einkum það hvort skynsamlegt er að umbylta gildandi stjórnskipun í einu vetfangi eða taka fleiri styttri og yfirvegaðri skref. Svarið felst hins vegar örugglega ekki í pólitískt innblásnum hártogunum á gildandi stjórnarskrá eða hreinni afneitun á lagalegum veruleika.

  

Forseti getur synjað lögum Alþingis staðfestingar og hann veitir umboð til myndunar ríkisstjórnar. Formlegan atbeina forseta þarf einnig til allra meiriháttar stjórnarathafna ráðherra, t.d. skipunar embættismanna, útgáfu bráðabirgðalaga og þingrofs.