Samnorræna viðlagaæfingin 20. – 25. september 2007

 

Jón Sigurðsson	forseti Íslands	Peningastefnan	Icesave-vextir	forseti Íslands	Icesave-vextir
Stjórnarskráin	forseti Íslands	Vinstrivaktin	Samtök fullveldis	Evrópuvaktin	Heimssýn

 

  

Samstaða þjóðar    NATIONAL UNITY COALITION                                                               Baráttusamtök fyrir sjálfstæðu ríki á Íslandi    og fullveldisréttindum almennings.    Stöndum vörð um Stjórnarskrá Lýðveldisins.

     

    

Samnorræna viðlagaæfingin 20. - 25. september 2007.

  

  

09. marz 2012.

     

  

 

Loftur Altice Þorsteinsson.   

  

Eitt þeirra atriða sem Rannsóknarnefnd Alþingis horfði sérstaklega til, voru viðlagaæfingar þær sem um allan heim eru snar þáttur í eftirliti með ástandi fjármálakerfa. Um þetta getur að lesa í 19. kafla rannsóknarskýrslunnar: Aðgerðir og viðbrögð Íslendskra stjórnvalda á árunum 2007-2008 vegna hættu á fjárlagaáfalli. Viðlagaæfingar hérlendis voru venjulega gerðar án erlendrar þátttöku, en 20. – 25. setember 2007 var gerð samnorræn viðlagaæfing og fengu Eystrasaltsríkin einnig að vera með. Að hluta til var þetta innbyrðis keppni þeirra sem höfðu með höndum eftirlit með fjármálakerfum. Íslendingar ætluðu að sýna fram á styrk hins Íslendska banka-undurs !

Styrkurinn var auðvitað enginn, því að bankarnir voru blaðra sem beið þess eins að verða sprengd. Hins vegar kom á óvart, að vanhæfni stjórnkerfisins var fullkomin. Þegar hin samnorræna viðlagaæfing leiddi í ljós að bankarnir voru fullir af gasi, var henni samstundis hætt ! Ábyrgð á getulausum eftirlitsstofnunum - Seðlabankanum og Fjármáleftirlitinu - báru Forsætisráðherra og Viðskiptaráðherra. Þegar Forsætisráðherra hefur verið dæmdur sekur af Landsdómi, munu menn því spyrja: hvar er Viðskiptaráðherrann? 

Vanhæfnin kemur vel fram í umsögnum sumra þáttakenda í viðlagaæfingunni. Æfingunni var slitið í hálfleik, af Ingimundi Friðrikssyni seðlabankastjóra og Baldri Guðlaugssyni ráðuneytisstjóra í Fjármálaráðuneytinu. Um þetta sagði Rúnar Guðmundsson sviðsstjóri vátryggingasviðs Fjármáleftirlitsins: »…það hefði verið skaðlegt og Íslendingum til álitshnekkis að leika ekki þessa norrænu æfingu til enda og taka hina pólitísku ákvörðun um hvort koma ætti Kaupþingi til aðstoðar.« Á þessum tíma var vitað að bankarnir höfðu nærstum hrunið í ársbyrjun 2006.

Getur verið að menn telji það vera málsvörn að hafa ekkert vitað um þau vandamál sem þeim var falið að leysa ? Geir »hafði vitneskju um« viðlagaæfinguna og Björgvin »rámaði í að hafa heyrt af« henni. Árni virðist þó hafa fylgst með framvindu málsins.  

 

  

      

>>>---<<<>>>---<<<

  

   

Samnorræna viðlagaæfingin 20.– 25. september 2007

Undanfarin ár hafa Seðlabanki Íslands og Fjármálaeftirlitið haldið viðlagaæfingar þar sem æfð hafa verið viðbrögð stjórnvalda við sviðsettu fjármálaáfalli. Æfingarnar hafa m.a. reynt á upplýsingaflæði milli stjórnvalda ásamt því að samhæfa vinnu og ákvarðanir í mikilli tímaþröng. Meðal annars er fjallað um þessar æfingar í Fjármálastöðugleika 2008. Þar kemur fram að Seðlabankinn og Fjármálaeftirlitið hafi gengist fyrir slíkum æfingum árin 2004 og 2006.

Þá hafi stofnanirnar ásamt fjármálaráðuneytinu tekið þátt í samnorrænni viðlagaæfingu sem haldin hafi verið dagana 20.–25. september 2007. Einnig hafi stjórnvöld frá hinum Norðurlöndunum ásamt seðlabönkum Eystrasaltsríkjanna tekið þátt í æfingunni. Æfinguna hafi undirbúið Andrew Gracie, sérfræðingur í fjármálastöðugleika og fyrrverandi starfsmaður Seðlabanka Bretlands. Æfingin hafi staðið yfir í þrjá daga og lokið með uppgjörsfundi sem haldinn hafi verið strax í kjölfarið í Stokkhólmi en þar hafi verið farið yfir viðbrögð manna og hvaða lærdóm mætti draga af þeim. 

Með töluverðri einföldun má segja að íslendska verkefnið í norrænu æfingunni hafi byggst á því að greiðslufall hefði orðið hjá mjög stórum viðskiptavini Kaupþings sem hefði orðið til þess að eigið fé bankans minnkaði í rétt rúmlega 8%. Í framhaldinu hefðu markaðsaðstæður versnað sem leitt hefði til lækkunar á lánshæfismati bankans en það hefði síðan valdið erfiðri lausafjárstöðu hans. Samkvæmt atvikalýsingu æfingarinnar fór svo að bankinn uppfyllti ekki lágmarksskilyrði laga um eigið fé og fjármálaráðuneytið þurfti að taka ákvörðun um hvort ríkið ætti að koma til aðstoðar. Í skýrslu um æfinguna er eftirfarandi skráð um viðbrögð íslendskra stjórnvalda:

In Iceland there was intense coordination among the Icelandic authorities to discuss the way forward with Kaupthing, picking up on the issues identified at the end of Stage 2. While the potential size of the needed assistance had been defined, a decision whether to go ahead and support Kaupthing or not was deliberately not taken.

Í skýrslu Ingimundar Friðrikssonar, seðlabankastjóra, fyrir rannsóknarnefnd Alþingis kom fram að farið hefði verið í gegnum stöðuna á þessum tíma og hefði það verið mat Fjármálaeftirlitsins að eiginfjárhlutfallið þyrfti að verða 12% og þar með hefði legið fyrir hvaða fjárhæð þyrfti til svo endurreisa mætti bankann. Um hefði verið að ræða mjög háar fjárhæðir, þ.e. um 100 til 230 milljarða króna samstundis og 400 milljarða til viðbótar til þess að koma bankanum á réttan kjöl. Hefði það verið niðurstaða fjármálaráðuneytisins og Seðlabanka Íslands að láta þar við sitja en þá hefði allt verið undirbúið fyrir lokaákvörðunina. 

Í skýrslu Baldurs Guðlaugssonar, ráðuneytisstjóra fjármálaráðuneytisins, fyrir rannsóknarnefnd Alþingis kom fram að þótt æfingin hefði verið unnin í trúnaði hefðu menn óttast að ef ákvörðun yrði tekin myndu upplýsingar um viðbrögð ríkisins leka út. Ef sagt hefði verið nei hefði það getað skapað ólgu og ef sagt hefði verið já hefði það getað búið til freistnivanda (e. moral hazard) fyrir bankana þar sem þá hefði verið búið að undirstrika að ríkið ætlaði að standa við bakið á þeim. Af þeim sökum hefðu menn talið rétt að taka enga ákvörðun. Baldur áréttaði að hann teldi að þessi æfing hefði ekki haft neina hernaðarlega þýðingu fyrir raunverulega greiningu manna þar sem ekkert nýtt hefði komið fram. Á þessum tímapunkti hefðu menn vitað að bankarnir voru orðnir stórir og ef það ætti að aðstoða þá þyrfti til háar fjárhæðir. 

Í skýrslu Tryggva Pálssonar, framkvæmdastjóra fjármálasviðs Seðlabankans, kom fram það mat að æfingin hefði verið afar gagnleg. Aðspurður sagði hann að hin norrænu ríkin hefðu hegðað sér eins á æfingunni og þau hefðu síðar gert þegar harðnaði á dalnum á alþjóðlegum fjármálamörkuðum tæplega ári síðar. Tryggvi sagði einnig:

 

Æfingin gekk vel (framan af) og reyndi á ýmsa þætti. Þegar kom að ákvörðunum, hvort stjórnvöld ættu í þessu ímyndaða dæmi að bjarga Kaupþingi eða ekki, þá er það að loknum fyrri degi sem Ingimundur og Baldur tala saman símleiðis eftir æfingu, heiman frá sér, og þeir komast að þeirri niðurstöðu að það væri skynsamlegt að opinbera ekki spilin og sýna hvort íslendsk stjórnvöld myndu styðja bak við Kaupþing eða ekki, æfingin hefði náð tilætluðum árangri, að þeirra mati, og þeir ákváðu sem sagt að skila ekki svari, á prófinu.

  

Jónas Fr. var kannski ekki sömu skoðunar og ég þurfti að eiga samtöl við Andrew Gracie sem spurði:

  

Hvað er eiginlega að gerast hjá ykkur? Þeir eru líka byrjaðir að tala saman á íslendsku.

Við áttum að tala allt á ensku til að allt væri augljóst, þetta var aðeins orðað á íslendsku, þegar menn fóru á milli og þessi tregða til þess að sýna á spilin kom upp. Þeir tala sem sagt saman Ingimundur og Baldur um kvöldið og ákveða að hafa þetta með þessum hætti og þess vegna var skilað auðu um hvað stjórnvöld hefðu gert. Tryggvi sagði að sér hefði verið ljóst að forstjóri og starfsmenn Fjármálaeftirlitsins hefðu ekki verið ánægðir með að æfingin hefði ekki verið leikin til enda.

Í skýrslu Jónasar Fr. Jónssonar, forstjóra Fjármálaeftirlitsins, fyrir rannsóknarnefnd Alþingis kom fram að hann hefði talið það vera mistök að klára ekki æfinguna. Þegar horft væri til baka teldi hann það hafa verið mjög slæmt því að þegar vandinn jókst haustið 2008 hefðu menn ekki heldur verið til í að klára að taka ákvarðanir. Hefði því verið ágætt ef menn hefðu verið búnir að æfa einu sinni að taka ákvörðun í svona leik. 

Í skýrslu Rúnars Guðmundssonar, sviðsstjóra vátryggingasviðs Fjármálaeftirlitsins, kom fram að æfingin hefði verið afar gagnleg og að það hefði verið skaðlegt og Íslendingum til álitshnekkis að leika ekki þessa norrænu æfingu til enda og taka hina pólitísku ákvörðun um hvort koma ætti Kaupþingi til aðstoðar.

Í skýrslu Sylvíu Kristínar Ólafsdóttur, forstöðumanns viðbúnaðarsviðs Seðlabanka Íslands, fyrir rannsóknarnefnd Alþingis kom fram að það hefði lekið til fjölmiðla að viðbúnaðaræfing stæði yfir hjá Seðlabanka Íslands og Fjármálaeftirlitinu. Um þetta sagði Sylvía: "Já, þetta kom á Rás 2 eða í útvarpsfréttum. Ég man að Davíð kom niður og sagði að þetta hefði verið, að þetta hefði lekið út og þá svona, af því að í æfingunni þá eru líka notuð sko nöfn bankanna, þú veist Kaupþing, Glitnir og Nordea og allt. Og það var, lekinn var frá Íslandi, þetta var í öllum þessum löndum og það var svona... Þá kom svolítill titringur í mannskapinn man ég og þá var farið, já, þá var farið í – já, þá var farið að nota gsm-símana, ég man að það var hringt í forsætisráðuneytið, fjármálaráðuneytið, bara: "Eigum við ekki, heyrðu eigum við ekki bara að hætta þessu núna? Eigum við nokkuð að taka ákvörðun innan kerfisins, þar sem að er tekið upp, heldur frekar ræða þetta seinna", hvað ætti að gera. [...] Það var bara, við sátum þarna öll og Ingimundur ákvað bara að: "Já, við stoppum bara hér." Hann kallar það bara út í kerfið. Þannig að við erum búin að læra það sem við þurfum að læra af þessari æfingu, [...] það var svona þannig póll, fannst mér, tekinn í þetta." 

Í skýrslu Árna M. Mathiesen, fjármálaráðherra, fyrir rannsóknarnefnd Alþingis kom fram að honum hefði verið kunnugt um viðlagaæfinguna og hvernig henni hefði lyktað. 

 

Í skýrslu Geirs H. Haarde, forsætisráðherra, kom fram að hann hefði haft vitneskju um viðlagaæfinguna en ekki hvernig henni lyktaði. 

Í skýrslu Björgvins G. Sigurðssonar, viðskiptaráðherra, kom fram að hann rámaði í að hafa heyrt um viðlagaæfinguna en virtist lítið vita annað um hana.

>>>---<<<>>>---<<<