Fyrir smįrķki eins og Ķsland er myntrįš hiš mesta heillarįš

  
 
null   Samstaša žjóšar
   
NATIONAL UNITY COALITION                                                           
   Barįttusamtök fyrir sjįlfstęšu rķki į Ķslandi og fullveldisréttindum almennings.
   Stöndum vörš um Stjórnarskrį Lżšveldisins.

 

 

Fyrir smįrķki eins og Ķsland er myntrįš hiš mesta heillarįš.

Fyrst birt ķ Morgunblašinu 20. október 2016.



Loftur Altice Žorsteinsson.

Peningastefna rķkja er eitt mikilvęgasta tęki žeirra til aš tryggja stöšugleika og stušla aš hagveksti. Svo undarlegt sem žaš er žį er stašreyndin sś, aš valdastéttin į Ķslandi hefur engan įhuga į aš nį slķkum markmišum. Ešlileg afleišing žessa įhugaleysis er fullkominn žumbarahįttur um peningastefnu landsins – markvisst er umręšu um žetta mikilvęga mįl beint aš aukaatrišum, mįlefnalegum įbendingum er engu sinnt og venjulegustu višbrögšin eru heimskulegur śtśrsnśningur.

Sešlabankinn er snķkjudżr į hagkerfi Ķslands.

Ķ September 2012 gaf Sešlabankinn śt skżrslu, undir nafninu: »Valkostir Ķslands ķ gjaldmišils- og gengismįlum«. Žrįtt fyrir ólund Sešlabankans varš ekki komist hjį, aš leiša ķ ljós afgerandi kosti fastgengis undir stjórn myntrįšs. Hins vegar hafši valdastéttin engan įhuga į vitręnni umręšu um nżgja peningastefnu og Sigmundar-stjórnin hafnaši afdrįttarlaust aš kanna kosti fastgengis, meš stjórnarsįttmįlanum frį 22. maķ 2013.

Stašreyndin er sś, aš Sešlabankanum er ekki treystandi aš gera heišarlega śttekt į peningastefnu fyrir žjóšina. Įstęšan er aušvitaš sś aš Sešlabankinn er gamaldags rķkisstofnun, sem hangir fast į rķkis-spenanum. Viš upptöku fastgengis, hvort sem vęri ķ formi Dollaravęšingar eša undir stjórn myntrįšs, yrši Sešlabankinn lagšur nišur. Sešlabankinn er snķkjudżr į hagkerfi landsins, sem sjįlft męlir sér blóšskammtana.

Sjįlftaka Sešlabankans skešur žannig, aš hann framleišir veršbólgu meš stżrivöxtum. Afleišing veršbólgunnar er aukiš peningamagn ķ umferš og aukningin kemur fram sem svonefndur myntslįttu-hagnašur hjį bankanum. Žaš hefur vakiš furšu margra, aš Sešlabankinn hefur įkvešiš veršbólgumarkmiš, sem frį 2001 hefur veriš 2,5%. Meš verbólgumarkmišinu er veriš aš tryggja Sešlabankanum rśmar og stöšugar tekjur, enda hefur žaš markmiš forgang hjį bankanum.

Ķ lok įrs 2014 nįmu śtgefnir peningar Sešlabankans um 50 milljöršum króna. Ķ 2,5% veršbólgu nęmi įrleg aukning peningamagns 1,25 milljöršum króna, sem Sešlabankinn tęki til sķn ķ formi myntslįttu-hagnašar. Hins vegar var aukning peningamagns 2015 um 5,7 milljaršar króna – dįgóšur fengur. Til samanburšar mį nefna aš 2015 voru rekstrargjöld Sešlabankans um 5,0 milljaršar króna.

Fastgengi er forsenda efnahagslegs stöšugleika.

Kostir fastgengis undir stjórn myntrįšs eru fjölmargir, auk žess léttis aš geta lagt nišur gamaldags rķkisstofnun eins og Sešlabankann. Hér mį til dęmis nefna: lįga vexti, enga verštryggingu, lįga veršbólgu og gjldmišil sem heldur veršgildi gagnvart śtlendum gjaldmišlum. Af hverju ętli žaš sé aš valdastéttin neitar aš hugleiša upptöku myntrįšs? Getur veriš aš Reglubundin peningastefna (Rule Bound Monetary Policy) sem tryggir fastgengi sé of heišarlegt og of hagkvęmt fyrirkomulag, til aš žóknist valdastéttinni?

Fjarstęšukenndum rökum er gjarnan varpaš fram til aš hindra alvöru umręšu um myntrįš. Eitt sem oft heyrist er aš žaš sé kosnašarsamt aš koma į fót myntrįši. Stašreyndin er sś, aš einungis um 40% af nśverandi hreinum eignum Sešlabankans nęgja til aš stofna myntrįš meš fullum tryggingum, um alla framtķš. Kalla žarf inn śtistandandi krónur Sešlabankans, sem nema um 60 milljöršum, en žess utan er ekki žörf aš leggja myntrįšinu til neitt fjįrmagn. Myntrįšiš stundar hvorki lįnveitingar, né ašra įhęttusama starfsemi – eina verkefni myntrįšs er aš skipta į milli stošmyntar og eigin gjaldmišils.

Žessi einfalda starfsemi tryggir aš myntrįš getur ekki komist ķ neinar fjįrhagskröggur. Sjóšur myntrįšsins nęgir alltaf til aš greiša fyrir śtistandandi peningamagn. Žeirri lygasögu var komiš į kreik, aš Argentķna hafi haft myntrįš sem ekki hafi stašist įlagiš. Sannleikurinn er sį aš sešlabanki Argentķnu var nefndur myntrįš, en hann uppfyllti nęr engar žęr formkröfur sem geršar eru til alvöru myntrįšs. Ekki ętti aš vera erfitt aš skilja, aš myntrįš er tęknilegt fyrirkomulag peningaśtgįfu, sem er einskis virši ef reglunum er ekki fylgt.

Myntrįš er öruggt tęki til aš halda efnahagslegum stöšugleika.

Vert er aš geta žess aš fjölmörg rķki ķ Evrópu hafa tķmabundiš tekiš ķ notkun myntrįš, til aš nį efnahagslegum skilyršum sem Evrópusambandiš setur fyrir inngöngu. Ķ öllum tilvikum hafa menn uppskoriš eins og vonir voru bundnar viš - veršbólga hefur nęr horfiš og efnahagslegt jafnvęgi nįšst. Gjaldmišlarnir sem engin vildi įšur lķta viš, nįšu sama styrk og stošmyntir žeirra – raunar getur ekkert fariš śrskeišis hjį myntrįši žegar heišarleiki valdamanna er fyrir hendi.

Žótt svo vilji til, aš į undanförnum įrum hafi fastgengi undir stjórn myntrįšs veriš lišur ķ inngöngu rķkja ķ Evrópusambandiš, er žaš į engan hįtt forsenda fyrir upptöku myntrįšs į Ķslandi. Žeir fjölmörgu efnahagslegu kostir sem beint leiša af upptöku myntrįšs, eru sérstaklega eftirsóknarveršir fyrir žjóšir sem vilja halda sjįlfstęši sķnu um langa framtķš. Fyrir liggur eindreginn vilji flestra Ķslendinga, aš styrkja sjįlfstęši Lżšveldisins og ekkert getur gagnast žjóšinni betur en sį efnahagslegi stöšugleiki sem fastgengi undir stjórn myntrįšs tryggir.


Vešurfar - blašagreinar um žį röngu tilgįtu aš lķfsandinn (CO2) valdi hlżnun

  
 
null   Samstaša žjóšar
   
NATIONAL UNITY COALITION                                                           
   Barįttusamtök fyrir sjįlfstęšu rķki į Ķslandi og fullveldisréttindum almennings.
   Stöndum vörš um Stjórnarskrį Lżšveldisins.

 

 

03.04.2017: Loftsblašran sprungin.

08.10.2016: Jöršin er meš sjįlvirka hitastżringu, sem śtilokar aukna CO2-hlżnun.

24.09.2016: Rangar tilgįtur um hlżnun Jaršar og sannleikur ešlisfręšinnar.

 

26.11.2015: Loftslagsmįl eru alvörumįl.

12.11.2015: Lķfsandinn (CO2) er undirstaša lķfs į Jöršinni.

04.07.2015: Naglasśpu-tilgįtan um hlżnun vešurfars af völdum manna.

 

28.11.2009: Loftslagssirkusinn kemur til Köben.

 

14.12.2001: Loftslagssamningar.

04.04.2001: Kyoto-bólan sprungin.

 


Vališ stendur um Myntrįš Ķslands eša Sešlabanka

  
 
null   Samstaša žjóšar
   
NATIONAL UNITY COALITION                                                           
   Barįttusamtök fyrir sjįlfstęšu rķki į Ķslandi og fullveldisréttindum almennings.
   Stöndum vörš um Stjórnarskrį Lżšveldisins.

 

 

Vališ stendur um Myntrįš Ķslands eša Sešlabanka.

Birtist fyrst ķ Morgunblašinu 20. desember 2008.



Loftur Altice Žorsteinsson.

Žeir hagfręšingar gerast stöšugt hįvęrari sem halda žvķ fram, aš sešlabankar séu óžarfir eša jafnvel skašlegir efnahag žjóša. Jafnframt er žvķ haldiš fram, aš svonefnd myntrįš séu mun gagnlegri og žjóšhagslega hagkvęmari stofnanir. Žessar vangaveltur manna snśast um ašferšir sem sešlabankar og myntrįš nota, til aš skapa stöšugleika į gengi gjaldmišla, žvķ eins og Karl Schiller (1911-1994) fjįrmįlarįšherra Žżšskalands og einn įhrifamesti hagfręšingur sins tķma, sagši: »Stöšugur gjaldmišill er ekki allt, en įn stöšugs gjaldmišils er allt annaš einskis virši.«

Stöšugur gjaldmišill ętti aš vera forgangsverkefni.

Sešlabankar segjast hafa efnahagslegan stöšugleika aš markmiši. Raunveruleikinn er sį aš oftar en ekki hella žeir olķu į eldinn. Śrręši žeirra eru verri en vandamįliš. Til aš halda gengi gjaldmišilsins stöšugum, hefur Sešlabankinn tvęr meginašferšir. Annars vegar er genginu tyllt (pegged currency) viš sterkan gjaldmišil eins og US-dollar og gefin fögur fyrirheit um aš žaš sé nś fast. Hin leišin er aš lįta gengiš fljóta (floating currency).

Bįšar ašferšir sešlabankanna eru gagnslausar, žvķ aš žeirra meginverkefni er aš žjóna pólitķskum öflum en ekki efnahagslegum žörfum almennings. Enginn tekur mark į innistęšulausum yfirlżsingum sešlabanka, enda vinna žeir sjįlfir einaršlega gegn yfirlżstum markmišum. Meš reglulegu millibili missa sešlabankar tökin į efnahagsmįlunum og koma hagkerfunum į kaldan klakann. Óšaveršbólga tekur viš af gengisfalli og almenningur fęr aš blęša fyrir mistökin.

Vilji menn ķ alvöru skapa stöšugleika ķ hagkerfi, er myntrįš eina lausnin. Myntrįš starfar eftir föstum ósveigjanlegum reglum, sem tryggja stöšugt og fast gengi (fixed currency) gjaldmišilsins. Višfangsefni myntrįšs er aš gefa śt gjaldmišil landsins, til dęmis Ķslendskan dollar (ISD) og varšveita stošmynt (anchor currency), sem ķ okkar tilfelli er ešlilegt aš sé US-dollar (USD). Bezt er aš hafa skiptihlutfalliš 1 ISD = 1 USD, žvķ aš žannig verša öll višskipti meš bįša gjaldmišlana aušveld innanlands.

Žeir sem vilja frekari upplżsingar um upptöku Ķslendsks dollars, meš myntrįši og baktryggingu USD, geta fundiš žęr hér: Umręša um fyrirhugaša upptöku Kanadadals er lķfleg og uppbyggileg.

Myntrįš meš USD sem stošmynt er lausn Ķslands.

Frį žvķ aš Bretton Woods-samkomulagiš var gert 1944, hefur dollarinn veriš bakhjarl peningakerfis heimsins, aš svo miklu leyti sem gjaldmišill einnar žjóšar getur veriš ķ slķkri stöšu. Dollarinn er eini alžjóšlegi gjaldmišill heimsins, sem lżsir sér ķ žvķ aš 3/4 allra dollara eru ķ notkun utan Bandarķkjanna. Gjaldeyrisvarasjóšir žjóša heimsins eru aš 65% ķ dollurum og öll hrįvöru-višskipti heimsins fara fram ķ dollurum. Ef Ķslendingar eru aš leita aš traustum alžjóšlegum gjaldmišli, til aš koma į stöšugleika hins Ķslendska gjaldmišils, er vališ augljóslega USD.

Hęgt er aš nżta sér stöšugleika dollarasvęšisins meš tvennu móti. Annašhvort beinlķnis meš upptöku USD sem gjaldmišils ķ landinu, eša aš nota USD til stušnings Ķslendskum gjaldmišli meš myntrįši. Žessa ašferš mętti einnig kenna viš dollarafót. Hugmyndin aš baki myntrįši er sś sama og aš baki gullfęti, sem lengi reyndist žjóšum heims frįbęrlega. Hęgt er aš lżsa žessum kostum svo:

1. Upptaka USD. Krónunni er žį skipt śt fyrir USD, sem aš loknum 6-12 mįnaša ašlögunartķma yrši eini gjaldmišill landsins. Į žessari ašferš er sį stóri galli, aš viš vęrum meš ķ umferš mikil veršmęti sem viš annars gętum veriš meš ķ vinnu og gęfi okkur arš. Į móti kemur sparnašur viš aš leggja Sešlabankann nišur.

2. Upptaka ISD og USD. Ķ staš krónunnar er tekinn upp Ķslendskur dollar (ISD) sem er varinn meš 100% baktryggingu meš USD, auk žess sem USD veršur fullkomlega gjaldtękur. Žetta krefst žess aš komiš verši į fót myntrįši Ķslands, meš um 10 manna starfsliši og jafnframt er hęgt aš leggja Sešlabankann nišur. Verkefni myntrįšsins er aš gefa śt ISD, varšveita varasjóšinn og skipta śr USD yfir ķ ISD, eša öfugt, meš skiptihlutfallinu 1 ISD = 1 USD. Bęši ISD og USD verša gjaldgeng mynt. Varasjóšurinn veršur įvaxtašur ķ Bandarķskum rķkisskuldabréfum og įętlašur aršur af žvķ er 1,5 milljaršar króna į hverju įri.

Trśarlegur ofsi er ekki višeigandi ķ efnahagsmįlum.

Įvinningur af leiš 2 er augljóslega mikill og ekki hęgt aš hafna honum įn einhverra raka. Mašur tekur ekki upp 1,5 milljarša króna af götunni! Til aš śtskżra žennan myntgróša (seiniorage) betur, getum viš hugsaš okkur, aš viš vęrum meš „gullfót“ undir gjaldmišlinum ķ staš USD. Myndi okkur detta ķ hug aš nota gulliš sem gjaldmišil til daglegra nota? Žetta var aušvitaš gert ķ fornöld, en varla ķ dag. Viš myndum leigja śt mest af gullinu, til öruggra ašila og hafa žannig af žvķ arš.

Er ekki kominn tķmi til aš fjallaš sé um gjaldmišilsmįl, įn einhliša įróšurs fyrir Evru? Žótt einhverjir berjist fyrir ESB-ašild, af trśarlegum ofsa, er ekki viš hęfi aš umręša um jafn mikilvęgt mįl og efnahagslegan stöšugleika ķ landinu sé undirlögš af innantómum upphrópunum. Eigum viš ekki fyrst aš koma okkur upp stöšugum gjaldmišli og sķšan aš takast į um stjórnarfarslegt frelsi žjóšarinnar? Žeir sem vilja beygja sig undir ok ESB, munu įfram njóta mįlfrelsis og svo geta žeir lķka flutt bśferlum til Evru-landsins.

 


Jöršin er meš sjįlfvirka hitastżringu, sem śtilokar aukna CO2-hlżnun

  
 
null   Samstaša žjóšar
   
NATIONAL UNITY COALITION                                                           
   Barįttusamtök fyrir sjįlfstęšu rķki į Ķslandi og fullveldisréttindum almennings.
   Stöndum vörš um Stjórnarskrį Lżšveldisins.

 

 

Jöršin er meš sjįlfvirka hitastżringu, sem śtilokar aukna CO2-hlżnun.

Śrdrįttur birtur fyrst ķ Morgunblašinu 08. október 2016.



Loftur Altice Žorsteinsson.

Eins og ég hef sżnt fram į ķ nokkrum blašagreinum er śtilokaš aš aukinn lķfsandi (CO2) valdi hlżnun Jaršar. Hvorki Umhverfisrįšuneyti né Vešurstofan geta fęrt ešlisfręšileg rök fyrir kostnašarsömum ašgeršum gegn lķfsandanum. Aš hlżta leišsögn Evrópusambandsins į žessu sviši er jafn skašleg flónska og aš fylgja ESB ķ višskiptastrķši viš Rśssland. Žeir valdamenn munu verša hart dęmdir af sögunni, sem valda Ķslandi fjįrhagslegum skaša meš blindri fylgispekt viš erlent vald.

Planck-ferillinn, sem Vešurstofan hefur ekki hugmynd um.

Eins og ég fjallaši um ķ Morgunblašinu 24. September 2016 [Rangar tilgįtur um hlżnun Jaršar og sannleikur ešlisfręšinnar], lżsir Stefan-Bolzmann lögmįliš sambandi į milli hitastigs Jaršar og śtgeislunar frį henni. Śtgeislunin er ķ formi rafsegul-bylgna, sem spanna įkvešiš samfellt bylgju-sviš, meš skilgreindum orkutoppi. Ferill orkuflęšisins er žvķ fall af bylgjulengd og hann nefnist Planck-ferill. Skżringarmynd 4 sżnir nokkra Planck-ferla, fyrir hluti sem eru misheitir og senda žvķ frį sér mismikila geislaorku.

sk_ringarmynd_4.jpg

Flatarmįliš undir hverjum Plank-ferli samsvarar žeirri orku sem viškomandi hlutur sendir samtals frį sér. Hęgt er aš skipta flatarmįlinu undir hverjum ferli ķ glugga og finna hversu mikla orku hluturinn sendir frį sér um hvern bylgju-glugga. Meš žessu móti er hęgt aš öšlast góša mynd af orku-įstandi Jaršar og andrśmsins.

Žótt hitanęmar sameindir andrśms endurvarpi jafnt ķ allar įttir, er endurvarp til Jaršar ekki alltaf 50%. Hlutföllin rįšast af ķ hvaša hęš upphafleg gleyping fer fram. Žvķ nęr Jöršu sem frum-gleypingin veršur, žeim mun stęrri hluti endurvarpast nišur og tekur žįtt ķ hitun hennar. Ef frum-gleypingin veršur ķ mikilli hęš, hefur hnöttótt lag Jaršarinnar įhrif. Ef frum-gleypingin veršur ķ mjög lķtilli hęš, koma byggingar, trjįgróšur og ójöfnur į yfirboršinu viš sögu.

Męlingar į orkustreymi ķ hitabeltinu yfir Kyrrahafi 1974.

Skżringarmynd 5 sżnir męlt orkustreymi frį andrśminu. Nišurstöšurnar eru lagšar yfir Planck-ferla sem sżna orkuflęši sem fall af bylgjulengd. Bylgjurófinu er skipt ķ glugga, žannig aš innan hvers glugga er hęgt aš nįlgast ferlana meš beinum lķnum. Ķ hverjum afmörkušum glugga eru įkvešnar hitanęmar sameindir rķkjandi. Meš žessum gögnum er hęgt aš reikna orkuflęši og orkujöfnuš fyrir hvern glugga fyrir sig og andrśmiš ķ heild sinni. Gluggar II og IV hleypa allri śtgeislun ķ gegn, en ķ öšrum gluggum eru varmabylgjurnar gleyptar og žeim endurvarpaš bęši upp og nišur.

sk_ringarmynd_5.jpg

Į Skżringarmynd 6 er sżnd śrvinnsla byggš į skżringarmynd 5. Dįlkar 1, 2 og 3 sżna hvernig orkuflęšinu frį Jöršu er skipt upp į glugga. Dįlkur 4 gefur žį Planck ferla sem samsvara męldri śtgeislun ķ gegnum andrśmiš. Dįlkar 5 og 6 gefa reiknaš orkuflęši um hvern glugga, sem samtals nemur 278,7 W/m2, sem er jafnt inngeislun Sólar. Žetta orkuflęši er żmist bein śtgeislun eša endurvarp. Dįlkar 7 og 8 gefa heildar orkuflęši įn skiptingar į glugga.

sk_ringarmynd_6.jpg

Į Skżringarmynd 7 er sżnt lķkan yfir orkujafnvęgiš, sem byggir į fyrrgreindum męlingum og śtreikningum. Innstreymi Sólar er 278,7 W/m2, sem samkvęmt Stefan-Bolzmann myndi gefa yfirboršshita Jaršar įn andrśms 265K (-8°C) sem er 10°C grįšum heitara en Jöršin öll įn andrśms. Hitastig Jaršar į žessum staš var 295K (+22°C) samkvęmt męlingunni, sem er 7°C grįšum heitara en Jöršin öll er talin vera.

sk_ringarmynd_7.jpg

Sjįlfvirk stżring er į hitastigi Jaršar.

Framangreind śrvinnsla sżnir aš CO2 getur ekki valdiš meiri hlżnun en nś žegar er oršin. Žannig kemur ķ ljós aš ķ CO2-glugganum endurvarpast 14,4 W/m2 til Jaršar, sem er 53,1% af heildinni ķ žeim glugga. Aš endurvarpiš er langt yfir 50% sannar aš frum-gleypingin skešur fast viš Jöršu, lķklega ķ innan viš 1 meters hęš. Aukiš magn CO2 ķ andrśminu getur žvķ ekki valdiš auknu endurvarpi og aukinni hlżnun. Žótt CO2 endurvarpaši til Jaršar allri hitageislun ķ CO2-glugganum, sem er śtilokaš, žį vęri einungis um aš ręša 12,7 W/m2 sem samsvarar um 2°C.

Endurvarp annara hitanęmra gastegunda til Jaršar er 136,3 W/m2, sem er 48,2% alls endurvarps ķ tilsvarandi gluggum. Af žessu hlutfalli mį rįša aš frum-gleyping žessa orkuhluta verši ķ um 5 km hęš. Žarna er žvķ fyrir hendi svigrśm til hlżnunar, en svigrśm sem hefur ekkert aš gera meš lķfsandann (CO2). Höfum ķ huga, aš um glugga II og IV fer 119,4 W/m2 įn nokkurs endurkasts – žessir gluggar eru galopnir og geta alls ekki valdiš neinni hlżnun Jaršar.

Žessu til višbótar mį nefna, aš 50 įra męlingar śr gervihnöttum hafa ekki greint neina breytingu į endurvarpi CO2 til Jaršar. Į sama tķma hefur magn CO2 ķ andrśminu aukist um nęr 30%. Śtilokaš er žvķ aš CO2 hafi valdiš aukinni hlżnun žetta tķmabil. Žeir sem samt halda žvķ fram, aš lķfsandinn (CO2) sé mikil ógn viš lķfrķki Jaršar, verša aš styšja mįlflutning sinn einhverjum rökum – aš öšrum kosti verša žeir įfram nefndir heimskingjar og ęrulausir dómsdagsspįmenn.


Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband